تجارت ميان ايران و شرکت هندشرقي انگلستان در خليج فارس

با صدور فرمان تشکيل شرکت هند شرقي انگليس توسط ملکه اليزابت در سال 1600م/1009ه.ق تجار انگليسي در سايه نظارت اين شرکت، در صدد برآمدند که دامنه فعاليت هاي تجاري خود را به سوي شرق بکشانند. سياست هاي مرکانتيليستي حاکم بر شرکت و ثروت افسانه اي هند، اين شرکت را به سوي زرخيزترين سرزمين آسيا، يعني هندوستان کشاند، شرکت متعاقب آن براي به دست گرفتن تجارت انحصاري شرق، در صدد برآمد که دامنه فعاليت هاي تجاري خود را به سرزمين هاي پيرامون هند گسترش دهد و ايران را به دليل مستعد بودن شرايط تجاري و نيز موقعيت سوق الجيشي اش به علت نزديکي به خليج فارس انتخاب نمود. از آنجا که شاه عباس اول، شاه وقت ايران، در انديشه رونق بخشيدن به تجارت خارجي و بين المللي ساختن آن بود، از ورود نمايندگان شرکت در سال 1615م/ 1024 ه.ق استقبال نمود و طي فرماني که در اين سال و در سال بعد در باب آزادي تجارت بازرگانان شرکت در ايران صادر نمود، پاي شرکت هند شرقي انگلستان را به داخل خاک ايران باز نمود. با ورود تجار شرکت هند شرقي به ايران و تاسيس مراکز تجاري، به ويژه در خليج فارس، تجارت ميان آن ها و ايران آغاز گرديد. خواست بنيادي پژوهش حاضر، ضمن بررسي تجارت ايران و شرکت در دوره شاه عباس اول در خليج فارس، پاسخگويي به پرسش هاي ذيل است:
شرکت هند شرقي انگليس در دوره شاه عباس اول، به تجارت چه نوع کالاهايي در خليج فارس مي پرداخت و فعاليت هاي تجاري خود را به چه صورتي انجام مي داد؟ اهداف شرکت از تجارت با ايران چه بود؟ دستاوردهاي اين پژوهش نشان مي دهد که شرکت به تجارت مهم ترين کالاي ايران، ابريشم، و واردات منسوجات و پارچه به ايران در کنار برخي از کالاهاي کم اهميت تر به صورت پول نقد و مبادله کالا به کالا، در پي مذاکره با شاه عباس در شرايط برابر، مي پرداخت و اهدافش به دست گرفتن تجارت انحصاري ايران به منظور کسب ثروت بيشتر و تبديل ايران به کانون تجاري زير سلطه خود بود، اما به دليل کمبود سرمايه و پول نقد و ناتواني در رقابت با ارامنه و شرکت هند شرقي هلند، نتوانست به اين هدف خود دست پيدا کند.