نقش و مفهوم «فضا» در بازآفريني نظريه معماري و علوم اجتماعي

«فضا» از اواخر قرن نوزدهم و تا پيش از دهه 1960 در معماري کليدواژه اصلي بود اما به تدريج اهميت نظري خود را در دانش معماري از کف داد. اين تحول عمدتا به سبب فراگيرشدن نشانه شناسي پسامدرن و نظريات «مکان» در معماري بود. دانش اجتماعي اما مسير برعکسي را طي نمود، در قرن نوزدهم، در آگاهي مدرن و به واسطه تاريخي گري، فضا يک سره در انقياد زمان درآمد، «مراحل» زماني توسعه موردتوجه قرار گرفت، زمان خطي بود و فضا حاشيه اي. در تمام اين دوره مراد از «فضا»، فضاي انتزاعي دکارتي/نيوتني بود که نسبت به تاريخ، زمينه و جامعه خنثي و بي اثر بود و لذا در حيطه و بازه مطالعات علوم اجتماعي واقع نمي شد. در قرن بيستم اما فضامندي به تدريج راه خود را به تحليل هاي اجتماعي گشود تا آنجا که تحولات اواخر قرن بيستم در اين زمينه را «چرخش فضاوار» علوم اجتماعي ناميدند. در اين مقاله ضمن بررسي اين تحولات در هر دو عرصه در نتيجه گيري اشاره خواهد شد که با روي آوردن به يک هستي شناسي رابطه اي در باب فضا و غنا يافتن آن از مطالعات ميان و ترا رشته اي، کليدواژه فضا همچنان در نظريه معماري رهگشا خواهد بود و در رابطه آن با علوم اجتماعي نقشي ميانجي گرانه خواهد داشت.