اثر مصرف بهينه نيتروژن در کاهش اثر تنش خشکي بر عملکرد دانه برخي ژنوتيپ هاي گندم نان ديم

اين پژوهش در قالب طرح بلوک هاي کامل تصادفي به صورت کرت هاي دو بار خرد شده با دو زمان مصرف (کل نيتروژن در پائيز و ²/₃ در پائيز و ¹/₃ در بهار) در چهار سطح نيتروژن (صفر، 30، 60 و 90 کيلوگرم در هکتار) روي هفت ژنوتيپ گندم ديم در سه تکرار در سال زراعي 90-1389 در ايستگاه تحقيقات کشاورزي ديم مراغه به اجرا درآمد. صفات مختلف گياهي مرتبط با تنش خشکي و تنش نيتروژن اندازه گيري شد. نتايج نشان داد شاخص حساسيت به تنش خشکي (SSI) مناسب ترين شاخص براي بررسي ارتباط بين تنش خشکي و مديريت نيتروژن بود. بر اساس اين شاخص مصرف 30، 60 و 90 کيلوگرم نيتروژن در هکتار توانست شدت تنش خشکي را به ترتيب 55، 88 و 64% کاهش دهد که اين نسبت ها معادل با افزايش به ترتيب 810، 1362 و 942 کيلوگرم در هکتار عملکرد دانه بود. در محدوده مصرف بهينه اقتصادي نيتروژن (ND= 0) شاخص حساسيت تنش خشکي به کمينه مقدار خود رسيد ولي در مقادير بالاتر (ND>0) و پائين تر (ND<0) از آن افزايش يافت، به طوري که در محدوده پائين تر 4.5 برابر محدوده بالاتر بود. با کاهش هر 10 کيلوگرم نيتروژن در هکتار از مصرف بهينه اقتصادي نيتروژن، شاخص SSI، 0.15 افزايش افزايش و عملکرد دانه 171 کيلوگرم در هکتار کاهش يافت. نتايج نشان داد، براي توليد عملکردهاي بيش از 2500 کيلوگرم در هکتار تيمار N₆₀ و براي عملکردهاي پائين تر از 1900 کيلوگرم در هکتار تيمار N₃₀ مورد نياز بود که براي محدوده ND<0 مصرف تقسيطي و براي ND>0 مصرف پائيزي مناسب بود. در محدوده مصرف بهينه اقتصادي نيتروژن (ND=0) زمان مصرف نيتروژن تاثير معني داري نداشت. شاخص ميانگين حسابي (MP) چهار ژنوتيپ رصد، Cereal4، آذر 2 و اوحدي و شاخص SSI سه ژنوتيپ Cereal2، Cereal4 و رصد را متحمل ترين ژنوتيپ ها شناسايي کردند. در حالي که براي کاهش اثر تنش خشکي از طريق مصرف بهينه نيتروژن، ژنوتيپ هاي Cereal2، Cereal4 و رصد مناسب ترين ژنوتيپ ها شناخته شدند. نتايج اين پژوهش نشان داد علاوه بر اين که بين تنش خشکي و مديريت مصرف نيتروژن اثر متقابل وجود دارد، با مديريت بهينه مصرف نيتروژن نيز مي توان شدت اثر تنش خشکي بر عملکرد گندم ديم را کاهش داد.