خاستگاه، عوامل و آثار شرم و حيا در نگاه قرآن و حديث

يکي از صفات انساني و الهي که در آموزه هاي ديني داراي جايگاه خاصي است و رابطه تنگاتنگي با ايمان دارد، صفت حيا است. کلمه حيا در لغت به معناي شرم است و با توجه به تعاريف بيان شده، حيا زماني ايجاد مي شود که فرد حضور شخص يا اشخاص ديگري را حس کند که اين اشخاص ناظر بر اعمال انسان هستند که شامل: حيا از خدا، امام، فرشتگان، و حيا از خود و ديگران مي باشد. حيا در يک تقسيم بندي به حياي نفساني و حياي ايماني تقسيم مي شود، که حياي نفساني به جنسيت وابسته است و زماني که کم رنگ مي شود زنان را بيش از مردان درگير مشکلات کرده و خودآرايي و تبرج و جلوه گري زنان به جامعه کشيده مي شود و حياي ايماني بالاتر از حياي نفساني است. هر چه ايمان فرد قويتر شود اين حيا نيز در او بيشتر مي شود. حيا در روايات اسلامى، کليد بسيارى از خوبى ها معرفى شده است و آثار و فوايد فراوانى مانند: پيش گيرى از گناه، کرامت نفس، عفت و پاکدامنى، انجام خوبى ها، موفقيت، پاک شدن گناهان، محبت خداوند دارد. گاه در حيا، مانند صفات خوب ديگر، افراط يا تفريط مى شود. دسته اى راه تفريط را مى پيمايند و بدون تفکر، به هر عملى دست مى زنند. در مقابل، عده اى نيز راه افراط را بر مى گزينند و به نام حيا، از حضور در اجتماع خوددارى مى کنند، در حالي که قلمرو حيا امور زشت و ناپسند است و شرم ساري در انجام نيکي ها هيچ گاه پسنديده نيست و لذا در بسياري از روايات حياورزي در برخي موارد مانند: حيا ورزيدن از گفتار، کردار و درخواست حق، تحصيل علم، تحصيل درآمد حلال، خدمت به مهمان، احترام گذاشتن به ديگران، درخواست از خداوند، خدمت به خانواده و... ممنوع شده است.