رابطه استجابت دعا و معجزه با نظام عليت از نظر شارحان حکمت متعاليه

در غالب کتاب هاي کلامي يا فلسفي و روايي از مساله دعا و استجابت آن بحث شده است. در احاديث متعددي تاکيد شده است که دعا قسمتي از مقدرات خداوند است. خداوند در قرآن کريم همان طور که انسان را به دعا کردن دعوت کرده، اجابت دعا را نيز تضمين نموده است. در اين مقاله با توجه به رويکرد شارحان حکمت متعاليه بر اين عقيده ايم که دعا يکي از اسباب و علل رسيدن به مطلوب است و استجابت دعا نيز بر اساس نظام آفرينش و قوانين لايتغير آن صورت مي پذيرد و استجابت دعا هيچ تقابل و تضادي با قانون عليت نداشته بلکه همان طور که معجزه و امور خارق عادت صورت مي پذيرد استجابت دعا نيز توجيه مي شود. هم چنين تاثير نفس نيز در استجابت دعا مورد توجه است همان گونه که نفس بر بدن موثر است و حالات نفساني در بدن بروز و ظهور دارد پس در امور خارق عادت نيز موثر است. نتايج به دست آمده از اين پژوهش حاکي از آن است که هر چند برخي علل و روابط مبهم و ناشناخته اي نيز در تحقق مطلوب و استجابت دعا موجود مي باشند اما دعا و استجابت آن از سلسله نظام علت و معلولي عالم خارج نبوده و استجابت دعا موجب خرق قانون عليت نمي شود.