بررسي و تحليل سبک شناختي فعل در غزل هاي تعليمي سعدي با رويکرد زبان شناسي نقش گرا

يکي از مباحث پرکاربرد در زبان شناسي نقش گرا اين است که زبان، نظامي اختياري و قراردادي نيست بلکه طبيعي و پرورده جامعه و انسان است. بر همين اساس در دستور زبان نظام مند نقش گرا براي تحليل گفتمان، سه فرانقش متني، بينافردي و انديشگاني در نظر گرفته مي شود. در کارکرد تجربي که زيرمجموعه فرانقش انديشگاني است، اين موضوع مطرح است که تجربيات دنياي درون و بيرون کاربر زبان از طريق زبان او بيان مي گردد. محصول اين کارکرد در جمله، گذرايي است که براي مشخص نمودن انواع متفاوت فرايندها در جمله که در فعل نمود مي يابد به کار مي رود و از اين طريق يک فرستنده، تجارب، انديشه ها و برداشت هاي خويش را از حوادث، وقايع و پديده هاي جهان بيرون و درونش به مخاطب عرضه مي کند. لذا با توجه به اين مساله و ارتباط تنگاتنگ ذهن و زبان؛ اين مقاله با روش تحليلي- آماري و استفاده از منابع کتابخانه اي به بررسي سبکي افعال به کار رفته در غزل هاي تعليمي سعدي با اين رويکرد پرداخته است و از رهگذر اين بررسي سبکي و ارتباط ذهن و زبان، ضمن ارائه شاخص يا شاخص هاي سبکي در اين گونه غزل هاي تعليمي سعدي، اشاره اي نيز به مهمترين و برجسته ترين انديشه هاي تعليمي و برخي ابعاد شخصيتي وي داشته است. نتايج اين پژوهش حاکي از اين است که يکي از شاخص هاي سبکي سعدي با اين رويکرد، کاربرد فراوان فرايند رابطه اي است که نقش آن توصيف ويژگي ها و صفات يک موجود يا شناسايي و تعريف هويت آن است. همچنين سعدي در غزل هاي تعليمي خود از طريق فرايند رابطه اي «وصفي يا هويتي» دو انديشه تعليمي را برجسته و مطرح مي سازد که يکي در راستاي انديشه غنايي غزل يعني «عشق» است که مبين شخصيت عاطفي- عاشقانه و اخلاق گراي وي است و ديگري انديشه فلسفي خيام است که حاکي از بشر دوستي و خيام گرايي سعدي است و نشان مي دهد که وي شاعر عشق و زندگي است. لذا مي توان گفت سعدي سعي دارد انسان ها را به سوي فلسفه زندگي يعني تعليم چگونه زندگي کردن و لذت بردن از آن سوق دهد و به آن دعوت کند.