پيشکش و نقش آن در روابط ايران با کمپاني هاي هند شرقي در دوران صفوي

عصر صفويه از نظر رشد مناسبات بين المللي، يکي از دوره هاي مهم تاريخِ ايرانِ ميانه است. در اين دوره، علاوه بر تمايل بسيار حکومت صفوي براي ارتباط با دولت هاي غربي، اين دولت ها هم به دليل اوضاع پيش آمده در غرب، به شرق تمايل داشتند. اين ارتباطات فقط سياسي نبود، بلکه ايجاد روابط تجاري، به ويژه براي کمپاني هاي تجاري جديدالتاسيس در شرق، اهميت خاصي داشت. اين کمپاني ها مايل به تجارت با ايران بودند. از اين روي، براي پيشبرد امور تجاري خود مجبور به برقراري ارتباط با برخي مقامات درباري، همچون صدراعظم، مستوفي خاصه و شه بندر بندرعباس بودند. از آنجا که اين افراد نقشي تعيين کننده در فعاليت هاي بازرگاني، به ويژه عقد قرارداد و کسب امتيازات داشتند، جلب نظرشان اهميتي بسيار داشت. علاوه بر اين، جلب حمايت حاکمان شهرهاي قرار گرفته در مسير تجارت، بسيار کارساز بود. در نتيجه، کمپاني ها از هر وسيله اي از جمله، پيش کش و رشوه سود مي جستند تا حمايت اين افراد را جلب و حتي رقباي خود را از دور خارج کنند.
در اينجا، اين پرسش مطرح است که «پيشکش چه تاثيري در روابط ميان کمپاني هاي هند شرقي و حکومت صفوي داشته است؟» بنابر قرائن، به نظر مي رسد پيشکش و هدايا باعث نفوذ اين کمپاني ها در ارکان دولت و در نتيجه، پيشرفت تجارت آنها با ايران مي شد و بازار رقابت ميان کمپاني ها را داغ تر مي کرد. هر يک از کمپاني ها براي رسيدن به اميال خود، مي کوشيد پيشکشي مناسب تر هديه دهد و افراد بيشتري را با خود همداستان کند.
در اينجا، کوشيده ايم از منابع غير ايراني ـ که البته بيشتر نيز به اين موضوع پرداخته اند ـ استفاده کنيم. سپس با تحليل مطالب، نقش و تاثير اين هديه ها را در پيشبرد اهداف کمپاني ها در ايران روشن خواهيم ساخت.