بازتاب شکل گيري دو پديده اجتماعي بر سفال هاي زرين فام دوره سلجوقيان؛ پيدايش طبقه متوسط و مردمي شدن هنر

نيك خواه هانيه; خزايي محمد; حاتم غلامعلي; نيستاني جواد

مشخصات مقاله

عنوان نشریه:

مطالعات تاريخ فرهنگي (پژوهشنامه انجمن ايراني تاريخ) : پاييز 1390 , دوره 3 , شماره 9 ; از صفحه 107 تا صفحه 125 .

عنوان مقاله:

بازتاب شکل گيري دو پديده اجتماعي بر سفال هاي زرين فام دوره سلجوقيان؛ پيدايش طبقه متوسط و مردمي شدن هنر

نویسندگان:

نيك خواه هانيه, خزايي محمد*, حاتم غلامعلي, نيستاني جواد

آدرس:

* دانشکده هنر و معماری، دانشگاه تربیت مدرس

چکیده:

سفال زرين فام که از سده هاي ششم تا هشتم هجري قمري در ايران رواجي چشمگير داشت، کمابيش هم زمان با حكمراني سلجوقيان بر ايران، پديدار شد. واکاوي اين آثار علاوه بر جنبه هاي فني، ساختاري و زيبايي شناسي؛ گاه تصويري روشن از وضعيت اين دوره از منظر سياسي، اقتصادي، فرهنگي و اجتماعي را پيش روي ما مي گذارد. در اين پژوهش تلاش بر اين است که به هدف شناسايي شرايط و شاکله هاي اجتماعي اين دوره؛ سفال زرين فام سده ششم هـ. ق، مورد بررسي و بازشناسي قرار گيرد. پيدايش و رواج شايان درنگ و فزاينده اين سفالينه هاي نفيس در دوره سلجوقيان، پرسش هايي را به ذهن متبادر مي سازد، که اين نوشتار نيز در پي يافتن پاسخ آنها مي باشد. آيا مي توان تفسيري جامعه شناختي براي اين پديده نوظهور هنري ارائه کرد و به بازنمايي شرايط جامعه ايران و واقعيت هاي پنهان در آن دوره پرداخت؟ آيا مي توان با بررسي نقوش اين سفال ها، که هماره بعد زيبايي شناسي آنها مورد توجه بوده است، بخشي از تاريخ اجتماعي هنر در دوره سلجوقيان را شناسايي کرد؟ هدف پژوهش حاضر، تفسير چگونگي بازتاب شرايط اجتماعي بر سفال هاي زرين فام سده ششم هـ. ق و تبيين بروز دو پديده اجتماعي يعني شکل گيري طبقات جديد در جامعه شهري و مردمي شدن هنر در اين زمان مي باشد. مبناي کار اين جستار از لحاظ نظري، انگاره هاي جامعه شناختي است. روش پژوهش نيز تحليل مستندات تاريخي مکتوب و عيني ـ آثار هنري ـ بوده و داده هاي جمع آوري شده به روش توصيفي ـ تحليلي مورد بررسي قرار گرفته و در پاره اي موارد نيز رهيافتي تطبيقي استفاده شده است. نتيجه آنکه، به نظر مي رسد رشد طبقه متوسط، يکي از دلايل ظهور و نيز سبب رونق توليد سفال زرين فام و اين خود سرآغاز دسترسي همگاني به هنر و تمايل به ترسيم موضوع هاي روزمره و واقع گرا در اين دوره باشد.

کلید واژه:

سفال زرين فام(Q3)سلجوقيان(Q2)طبقه متوسط(Q3)هنر مردمي(Q3)هنر واقع گرايانه(Q3)