زمينه و هدف: استفراغ به عنوان يکي از آثار جانبي شيمي درماني، در اکثر موارد سبب امتناع از ادامه يا تاخير درمان مي گردد. امروزه پژوهشگران جهت کنترل اين آثار جانبي در صدد استفاده از روش هاي غير تهاجمي، ايمن، کم هزينه و با آثار جانبي کمتر به جاي داروهاي گران قيمت با آثار جانبي شديد برآمده اند. اين مطالعه به منظور تعيين تاثير بازتاب درماني بر کاهش استفراغ بيماران مبتلا به سرطان تحت شيمي درماني در بخش انکولوژي- هماتولوژي بيمارستان علي ابن ابيطالب (ع) زاهدان در سال 1388 صورت گرفت.
مواد و روش ها: اين پژوهش، يک کارآزمايي باليني از نوع قبل و بعد يا طرح پيش آزمون و پس آزمون با يک گروه بود. 37 بيمار به روش نمونه گيري مبتني بر هدف و بر اساس نتايج مطالعه راهنما انتخاب و يک بار در گروه کنترل (دريافت کننده داروي ضد استفراغ گرانيسترون) و براي بار دوم بعد از 15 الي 20 روز در گروه مداخله (دريافت کننده بازتاب درماني به مدت 10 دقيقه جهت هر پا) قرار گرفتند. در اين پژوهش گردآوري داده ها با پرسشنامه اي که توسط پژوهشگر از ترکيب خلاصه پرسشنامه مورو و نسخه 2 راهنماي استاندارد معيارهاي مسموميت موسسه ملي سرطان آمريکا تدوين شده بود، انجام گرديد. روايي پرسشنامه با روش بررسي روايي صوري و محتوي و پايايي آن از طريق بررسي همساني دروني با ضريب آلفا کرونباخ (0.73) مورد تاييد قرار گرفت. داده هاي مربوط پس از گردآوري با استفاده از شاخص هاي مرکزي و پراکندگي و آزمون هاي ويلکاکسون، من- ويتني و مدل سازي حاشيه اي (معادلات برآوردي تعميم يافته) مورد قضاوت آماري قرار گرفتند.
يافته ها: ميانگين سني نمونه ها 44.73±13.38 سال و اکثريت آنها زن و متاهل بودند. بيماران در دوره هاي 2 الي 15 شيمي درماني بودند و درصد بالايي از آنها داروهاي سيس پلاتين-جمزار يا آدريامايسين- سيکلوفسفاميد دريافت مي نمودند و اکثرا مبتلا به سرطان پستان بودند. در بررسي شدت و تعداد دفعات استفراغ طي 24 ساعت، در 4 ساعت اول، شدت و تعداد دفعات استفراغ در گروه کنترل بيش از گروه آزمايش (P<0.001) اما در 4 ساعت سوم (P<0.001) و 12 ساعت دوم (0.006=P) شدت و تعداد دفعات در گروه آزمايش بيش از گروه کنترل بود و طي 4 ساعت دوم از نظر شدت (0.313=P) و تعداد دفعات استفراغ (0.118=P) بين دو گروه تفاوت معني داري وجود نداشت. در مجموع، نتايج آزمون ها نشان داد که بين دو روش درماني طي 24 ساعت (به طور همزمان) از نظر شدت (0.153=P) و تعداد دفعات استفراغ (0.239=P) اختلاف آماري معني داري وجود ندارد.
نتيجه گيري: بازتاب درماني اگرچه در طولاني مدت تاثير مثبتي روي استفراغ بيماران تحت شيمي درماني نشان نداد، ولي موجب کاهش شدت و تعداد دفعات استفراغ در 4 ساعت اول پس از شروع شيمي درماني در بيماران با رژيم دارويي استفراغ آور متوسط و شديد گرديد. لذا، انجام مطالعه اي تجربي با استفاده از بازتاب درماني در جلسات متعدد توصيه مي گردد.