تاثير شاخص هاي فرم زمين بر تنوع گونه اي گياهان چوبي در بوم سازگان هاي جنگلي زاگرس مياني (مطالعه موردي: استان ايلام)

در اين مقاله مهم ترين شاخص هاي تنوع و غناي گونه هاي چوبي به صورت کلان در سطح جنگل هاي زاگرس استان ايلام در ارتباط با سه عامل توپوگرافي شامل شيب، جهت و ارتفاع از سطح دريا، مورد مطالعه قرار گرفته است. نمونه برداري در 4 منطقه مختلف با دامنه ارتفاعي 2400-800 متر از سطح دريا انجام شد. مشخصه هاي بوم شناختي منطقه مطالعاتي با 330 قطعه نمونه دايره اي شکل 500 مترمربعي در يک شبکه منظم تصادفي با فاصله ارتفاعي 100 متر، مورد بررسي قرار گرفتند. نتايج اين پژوهش در مجموع نشان داد، از نظر آماري، به استثناي ميانگين شاخص منهينيک در طبقات شيب زمين، اختلاف ساير شاخص هاي تنوع و غناي گونه اي نسبت به عوامل توپوگرافي معني دار بودند. در اين راستا، اختلاف ميانگين شاخص تنوع سيمپسون در طبقات مختلف ارتفاع از سطح دريا در سطح 95 درصد و اختلاف ميانگين طبقات ساير عوامل مورد بررسي، در سطح 99 درصد معني دار است. همچنين، بررسي هاي به عمل آمده نشان داد که به استثناي شاخص تنوع سيمپسون که منحصرا در آن، اختلاف طبقه اول ارتفاع از سطح دريا (1300-800 متر) نسبت به طبقه سوم (بيش از 1800 متر) معني دار است، در خصوص ساير شاخص هاي مورد بررسي، علاوه بر طبقات ارتفاعي اول و سوم، اختلاف طبقه دوم (1800-1300 متر) نيز نسبت به طبقه سوم معني دار است. به عبارت ديگر، مقادير شاخص هاي تنوع و غناي گونه اي در طبقات ارتفاعي مرتفع تر بيش تر بوده است. علاوه بر اين، ميانگين تمام شاخص هاي مورد مطالعه در جبهه هاي شمالي از جبهه هاي جنوبي و از مناطق بدون جهت، بيش تر است. در خصوص فاکتور شيب نيز شاخص هاي تنوع شانون- ونير و سيمپسون در طبقه شيب اول (10-0 درصد) نسبت به سوم (60-30 درصد) و چهارم (بيش تر از 60 درصد) و طبقه شيب دوم (30-10 درصد) نسبت به چهارم، از نظر آماري معني دار بودند. همچنين ميانگين شاخص هاي غناي گونه اي در اراضي کم شيب (10-0 درصد)، نسبت به مناطق با شيب بيش از 30 درصد (طبقات سوم و چهارم)، افزايش معني داري نشان داد، به طوري که تنوع گونه اي به طور نسبي در مناطق کم شيب از مناطق پرشيب بيش تر بوده و در خصوص شاخص هاي غناي گونه اي عکس اين حالت مشاهده شد. دليل اين وضعيت آن است که در نتيجه کاهش نسبي تاج پوشش گونه هاي چوبي در مناطق کم شيب، مقادير شاخص هاي تنوع گونه اي کاهش يافته و با توجه به افزايش نسبي درصد حضور گونه هاي چوبي (با تاج پوشش کم) در مناطق کم شيب، شاخص هاي غناي گونه اي تا حدودي افزايش يافته است.