بررسي و مقايسه ساختار زباني چند اثر منثور عرفاني با محوريت کنوز الحکمه

در اين مقاله تلاش مي شود با نگاهي به وي‍ژگي هاي شاخص نثر کنوز الحکمه، آخرين اثر احمد جام، و ديگر آثار برجسته صوفيه قبل و بعد از آن، از قبيل کشف المحجوب، اسرار التوحيد، مرصادالعباد، و مصباح الهدايه و مقايسه آن ها، جايگاه نثر کنوزالحکمه معلوم و سطح کلي زبان صوفيان معروف روشن شود. اغلب صوفيه از زباني ساده، که در دوران سامانيان کاربرد داشت و نهايتا تا قرن ششم مرسوم بود، استفاده مي کردند. هدف عمده آنان بيان انديشه به زباني ساده و تاثيرگذار بوده است، اما از سبک رايج روزگار خود نيز بي تاثير نمانده اند. کليت زبان اين آثار، از نظر ساده گويي و ديگر ويژگي ها، قرابت تنگاتنگي با نثر کهن دارد و نشان مي دهد زبان آن ها در ادوار گوناگون دست خوش دگرگوني برجسته و آشکاري نشده، بلکه سير تحول و نوگرايي در زبان آن ها نسبتا آرام و کند صورت گرفته است. بيش تر تفاوت ها به واژگان خاص، تاثير لهجه محلي، و ذوق نويسندگي نويسندگان مربوط است. برخي از اين آثار، به ويژه قسمت هايي از مرصاد العباد، به دليل ذوق شاعري نويسنده، رنگ شعر به خود گرفته و از فنون ادبي و احساسات و عواطف شاعرانه بهره مند شده است. شيوه به پايان رساندن ابواب و آميختگي ايجاز و اطناب درکنوز الحکمه سبک آن را از ديگر آثار مورد مطالعه متمايز کرده است.