معاد جسماني از منظر دو حکيم آقا علي مدرس زنوزي و آيت اله رفيعي قزويني

معاد جسماني از اصول عقايد اسلامي است که خداوند متعال در قرآن کريم به صراحت از آن ياد کرده است، تا قرن دهم هجري حکيمان اسلامي تنها راه اثبات آن را تعبد به وحي مي دانستند، ولي در قرن يازدهم هجري صدر المتألهين شيرازي (متوفي 1050 ه.ق) افزون بر آن به برهاني کردن آن نيز همت گماشت. نظريه او مورد نقد فيلسوفان بعدي، از جمله مرحوم آقا علي مدرس زنوزي طهراني (ره) (متوفي 1307 ه.ق) قرار گرفت. وي با نقد صدرالمتألهين به طرح نظريه ابتکاري خود در اين موضوع پرداخت که بعدها مورد پذيرش برخي از اعاظم و اکابر فلاسفه اسلامي، از جمله حکيم متاله مرحوم آية اله ميرزا ابوالحسن رفيعي قزويني ره (متوفي 1395 ه.ق) قرار گرفت. به عقيده آقا علي مدرس (ره) بر خلاف تصور رايج ميان عوام متشرعه، معاد جسماني، نزول دوباره نفس پس از مفارقت از بدن به همان بدن عنصري دنيوي با حفظ مرتبه دنيويت آن نيست، زيرا اين امر از مستحيلات عقليه است، بلکه معاد جسماني صعود بدن در اثر حرکات جوهريه و استکمالات ذاتيه به سوي نفس مفارق است.
ما در اين نوشتار با استفاده از کلمات حکيم موسس مرحوم آقا علي مدرس (ره) به شرح و توضيح نظريه علامه رفيعي (ره) در باب معاد جسماني مي پردازيم.