سير تحول نقوش پرنده و موجودات اساطيري بالدار در منسوجات آل بويه و سلجوقي

نقوش تزييني هنر ايران از بعد طراحي و مضمون،حاملان با ارزش رازهاي فرهنگ ايراني محسوب مي شوند. يکي از مهم ترين نقوش که همواره در ايران مورد توجه بوده و حتي با تغيير آيين نيز استفاده از آن تداوم يافته، پرندگان و موجودات بالدار اساطيري است که در غالب هنرهاي ايران و به ويژه منسوجات ديده مي شوند.
هدف پژوهش حاضر تبيين تغييرات طراحي اين دسته از نقوش در حد فاصل دوران آل بويه و سلجوقي است. برگزيدن دوره هاي فوق به واسطه تعدد نمونه هاي قابل بررسي و عدم آغاز تاثير فراگير هنرهاي بيگانه، به ويژه چين به عنوان عاملي مهم در تغيير سنت هنري ترسيم پرندگان در هنر ايران است.
روش پژوهش استفاده از تحليل بصري نقوش مذکور به منظور بررسي تغييرات ساختار تصويري آن ها و ترسيم خط سيري براي تغييرات تجسمي نقوش مذکور و ترکيب بندي آن ها در قالب طراحي منسوجات بوده است. نتايج نشان گر آن است که طراحي نقوش دوره آل بويه ضمن ادامه نقوش برگرفته از هنر ساساني و پيوند با مضامين اسلامي، از ظرافت بيشتري در طراحي خود نقش، ترکيب با زمينه و تطبيق با ساختار طراحي نقوش برخوردار بوده اند. ترسيم پرندگان از نماي رو به رو و ترکيب بندي متفاوت با درخت زندگي را بايد در زمره نوآوري ها قلمداد نمود. دوران سلجوقي با تداوم و افزايش غناي سنت هنري آل بويه همراه بوده است. از ويژگي هاي اين دوره بايد به پيچيده تر شدن نقشمايه و ترکيب بندي هاي دوره پيشين و ترسيم پرندگان از نماي سه رخ يا ترکيب نماي نيم رخ و روبه رو اشاره نمود.