روش شناسي نظريه پردازي در حوزه علوم انساني تاملي بر رويكرد انديشمندان اسلامي

در قاموس فلسفه علم، فرايند توسعه دانش بر سه رويكرد استقرايي، ابطال گرايانه و پارادايماتيك بنا شده است. گرچه هستي شناسي، معرفت شناسي و روش شناسي هركدام از اين رويكردها با هم متفاوت اند، ولي نسبي گرايي و قايل بودن به عدم دست يابي به معرفت كامل و ثابت نسبت به حقيقت رگه مشترك هر سه است. نگارندگان نوشتار حاضر قصد دارند تا ضمن معرفي اجمالي رويكردهاي سه گانه بالا و تبيين هستي شناسي، معرفت شناسي و روش شناسي آنها، معرفي مستوفايي از رويكرد اسلامي نسبت به توسعه علم ارايه دهند. رويكرد مختار در اين مقاله اجتهاد متوسط مي باشد كه علل چهارگانه فاعلي، مادي، صوري و غايي را مطمح نظر قرار مي دهد و خروجي آن مفيد علم و اطمينان عقلايي و بالتبع حجت شرعي است. در اين رويكرد، دست يابي به حقيقت در پرتو رجوع به عقلِ مبرهن و نقل داراي حجيت ميسور است، حقيقت نسبي تلقي نمي شود، و مباني و اصول در بستر زمان و مكان متغير نمي باشند. همچنين، مبناي اين رويكرد جهان بيني الهي است و تعامل علم و فلسفه در آن ابزاري در جهت رفع عيبناكي علوم روز شمرده مي شود.