حدوث يا قدم عالم از منظر فلسفه، عرفان و مقايسه با آيات و احاديث

افزون بر آموزه هاي اديان الهي که به گونه اي به بحث حدوث عالم پرداخته اند، فلاسفه، عرفا و متکلمين نيز به فراخور مقام خود از آن سخن به ميان آورده اند.از ديد گاه فلسفي درباره چيستي معناي حدوث سه نظر عمده ميان فلاسفه مطرح گرديده که يکي حدوث ذاتي، دوم حدوث دهري و سوم حدوث زماني حکمت متعاليه است. در کنار نظرات فلاسفه، حدوث زماني متکلمين و حدوث عرفاني عرفا نيز مطرح گرديده است. به نظر مي رسد آموزه هاي ديني در مورد حدوث عالم مادي بيشتر منطبق بر حدوث زماني حکمت متعاليه و در مورد عالم مجردات منطبق بر حدوث سرمدي ميرداماد مي باشند. فلاسفه مشا، حکمت متعاليه و متکلمين، حدوث عالم را بنا بر وحدت تشکيکي و مستقل انگاري وجودات رابط مطرح کرده اند در حالي که در اين نگاه، عالم خلق و آفريده نمي شود بلکه تنها بسط عالم ماده و خروج قوه هاي آن به سوي فعليت مطرح مي شود. به نظر مي رسد با ابهام زدايي مفاهيم کليدي مانند اراده، ازل، ابد، حدوث و قدم و پي گرفتن سير بحث حدوث عالم بر مبناي ارتباط وجودات رابط با واجب الوجود بتوان ديدگاه فلسفي منسجم تري از بحث ارائه نمود و با استخراج ديدگاهي جامع از کتاب و سنت در مورد حدوث عالم، همراهي و هماهنگي دين و فلسفه را به نحو مطلوبتري ترسيم کرد.