مقايسه شاخص هاي حمايت از محصولات زراعي در ايران و كشورهاي صنعتي: كاربرد ماتريس تحليل سياستي

در ايران، دولت ها به منظور حمايت از توليد كنندگان كشاورزي بيش از حمايت هاي بودجه اي بر حمايتهاي قيمتي شامل قيمت تضميني و پرداخت يارانه به نهاده ها تاكيد دارند. ارزيابي اثرهاي اين حمايت هاي قيمتي، در بخش كشاورزي بسيار مهم است. در اين مقاله با استفاده از روش پم شاخص هاي حمايتي براي محصولات زراعي در سطح ملي براي سال زراعي 1382-83 محاسبه و با كشورهاي پيشرفته مقايسه شده است. نتايج پژوهش نشان مي دهد كه شاخص درصد يارانه به توليد كننده (SRP) براي محصولات گندم، آفتابگردان، دانه روغني سويا، شلتوك دانه كوتاه، چغندرقند، مثبت و براي ساير محصولات منفي است. همچنين، شاخص حمايت اسمي محصول (NPC) براي محصولات مورد مطالعه (به استثناي آفتابگردان و شلتوك دانه كوتاه) نشان مي دهد كه قيمت بازاري محصول كمتر از قيمت مرزي تعديل شده آن است. به بيان ديگر سياست هاي دولت باعث شده كه قيمت اين محصولات درداخل كشور كمتر از قيمت مرزي آن باشد. نتايج شاخص حمايت اسمي نهاده ها (NPI) حاكي از آن است كه زارعين در خصوص نهاده هاي قابل تجارت مورد حمايت قرار گرفته و كشاورزان اين نهاده ها را به صورت يارانه اي و ارزان تر از قيمت مرزي تعديل شده آنها خريداري و در توليد محصول مورد استفاده قرار داده اند. شاخص EPC يا ضريب حمايت موثر نيز در مورد محصولات گوناگون متفاوت بوده است. در حالي كه نرخ حمايت اسمي از محصولات زراعي مورد مطالعه در كشورهاي OECD همگي مثبت و در مقايسه با كشور ايران بسيار بالا بوده و همچنين ميانگين شاخص حمايت از توليد كننده (PSE) براي محصولات كشاورزي 37 درصد است. نتايج پژوهش نشان مي دهد قيمت تضميني كه از مهمترين سياست هاي حمايتي درايران بوده از كارايي مناسبي برخوردار نبوده و استفاده از بسته هاي حمايتي و ابزارهاي متنوع مورد نياز مي باشد كه در اين رابطه استفاده از ابزارهايي مانند قيمت اعبتاري، قيمت هدف، شناسنامه دارشدن كشاورزان و جهت گيري اعتبارات و يارانه ها به سمت اقدامات زيربنايي توصيه شده است.