بررسي بحران آب استان خراسان

حجم آب تجديد شونده ساليانه در سطح استان خراسان، حدود 11.9 ميليارد مترمكعب است كه 3.9 ميليارد مترمكعب آن سطحي و 8 ميليارد مترمكعب آن زيرزميني است. آب زيرزميني استان به طور عمده در آبخانه دشتهاي استان يافت مي شود و نسبت به منابع آب سطحي از اهميت بيشتري برخوردار است. هر ساله حدود 9.7 ميليارد مترمكعب آب زيرزميني از اين آبخانه ها استخراج و به مصارف مختلف (به طور عمده كشاورزي) مي رسد. توسعه اي كه به صورت اضافه برداشتها (برداشت بيشتر از تغذيه ساليانه) به وسيله چاههاي عميق صورت مي گيرد، سبب شده است كه آبخانه 57 دشت از 76 دشت استان، با كسري مخزن روبه رو شود و استان با بحران شديد آب مواجه گردد. كسري مخزن آب زيرزميني، به 1.7 ميليارد مترمكعب در سال مي رسد. گزارشاتي كه تاكنون درباره بحران آب در استان خراسان انتشار يافته اند، عامل اصلي بحران آب را خشكساليها قلمداد كرده اند؛ در حالي كه در اين تحقيق معلوم شده است، عامل اصلي بحران آب، اضافه برداشتهاي مستمري است كه به وسيله چاههاي عميق از آبخانه دشتها صورت مي گيرد و نه خشكساليها به تنهايي؛ اگر چه خشكساليها نيز در اين بحران نقش دارند. براي اثبات اين ادعا، متوسط ساليانه بارندگي (متحرك 5 ساليانه) هر دشت، با هيدروگراف آبخانه همان دشت، به مقايسه و تحليل گذاشته شده است. در اين تحليل معلوم شده است كه سطح آب زيرزميني، حتي در سالهاي تر كه بر طبق قاعده بايد بالا مي آمد، همچنان به افت خود ادامه داده است. پيامدهاي جبران ناپذير بحران آب عبارتند از بالارفتن هزينه پمپاژ آب، شورشدن آب زيرزميني، نشست زمين و ايجاد شكافها در سطح دشتها و مشكلات زيست محيطي.