ارزيابي تنوع ژنتيكي عملكرد علوفه و بذر در جمعيتهاي شبدر قرمز(.Trifolium pratense L) با استفاده از روشهاي آماري تجزيه چند متغيره

به منظور بررسي تنوع ژنتيكي عملكرد علوفه و بذر در شبدر قرمز، 9 جمعيت داخلي و خارجي در قالب طرح بلوكهاي كامل تصادفي با 3 تكرار در مركز تحقيقات البرز واقع در كرج مورد ارزيابي قرار گرفتند. صفات اندازه برگ، طول ميانگره، طول دمبرگ، ارتفاع كانوپي، ديرزيستي، تعداد گل آذين در ساقه، تعداد گل آذين در بوته، تعداد ساقه در بوته، تعداد گلچه در گل آذين، تعداد بذر در گل آذين، فرم رويش، وزن هزار دانه، عملكرد بذر و عملكرد علوفه به مدت 2 سال مورد مطالعه قرار گرفتند. داده هاي مربوط به ميانگين هر سال مورد تجزيه واريانس ساده و داده هاي 2 سال با استفاده از طرح كرتهاي خرد شده در زمان تجزيه شدند. براي تعيين فاصله ژنتيكي و گروه بندي جمعيتها از تجزيه به مولفه هاي اصلي و تجزيه كلاستر استفاده شد.
نتايج تجزيه آماري نشان داد كه تفاوت ميان جمعيتها به جز طول ميانگره و تعداد گل آذين در بوته براي ساير صفات معني دار بود. جمعيت خارجي 324 با متوسط عملكرد علوفه خشك ساليانه 10 تن در هكتار و متوسط عملكرد بذر 432 كيلوگرم در هكتار تفاوت معني داري با ساير جمعيتها داشت. با استفاده از تجزيه به مولفه هاي اصلي مهمترين متغيرهاي موثر در عملكرد علوفه و بذر شناسايي شدند. مولفه اول 81% از كل واريانس متغيرها را توجيه كردند. صفات تعداد ساقه در بوته، طول دمبرگ، عملكرد علوفه، تعداد گل آذين در بوته، ديرزيستي، طول ميانگره و ارتفاع كانوپي مهمترين نقش را در تبيين مولفه اول داشتند و 55% از واريانس متغيرها را توجيه كردند، در حالي كه، در مولفه دوم صفات تعداد بذر در گل آذين، تعداد گل آذين در ساقه، وزن هزار دانه و عملكرد بذر مهمتر بودند. در مولفه سوم نيز صفاتي از قبيل فرم رويش، تعداد گلچه در گل آذين و تعداد گل آذين در ساقه داراي بيشترين اهميت بودند. با توجه به اين نتايج مي توان مولفه اول را مولفه عملكرد علوفه، مولفه دوم را مولفه عملكرد بذر و مولفه سوم را مولفه ساختار مورفولوژيكي گياه ناميد.
نتايج حاصل از تجزيه كلاستر، جمعيتهاي مورد بررسي را در 3 كلاستر مختلف قرار داد. جمعيتهاي موجود در كلاستر 1 (4، 1753 و 618) از لحاظ عملكرد بذر و صفات موثر بر آن داراي بيشترين مقدار بودند جمعيتهاي كلاستر2 شامل (324 و 1568) داراي منشا خارجي بوده و بيشترين عملكرد علوفه را نمايش دادند. در نهايت جمعيتهاي موجود در كلاستر 3 از لحاظ صفات عملكرد بذر و علوفه نسبت به دو گروه ديگر ضعيف تر بودند.