اثر پذيري خصوصيات ژنوتيپ هاي نخود متحمل به سرما از کشت هاي پاييزه و بهاره: 1-خصوصيات فنولوژيکي و مورفولوژيکي

با وجود شناسايي تعدادي ژنوتيپ نخود متحمل به سرما جهت کاشت پاييزه در مناطق مرتفع شمال شرق ايران در خصوص ويژگي هاي فنولوژيکي و مورفولوژيکي اين ژنوتيپ هاي اطلاعاتي در دسترس نبود، لذا اين آزمايش با هدف بررسي اثر پذيري صفات مذکور در کشت هاي پاييزه و بهاره در سال زراعي 800-1379 در مزرعه تحقيقاتي دانشکده کشاورزي مشهد طراحي و اجرا شد. 33 ژنوتيپ نخود (32 ژنوتيپ متحمل و يک ژنوتيپ حساس به سرما) در چهار تاريخ کاشت [6 مهر، 24 مهر و 11 آبان (کاشت هاي پاييزه) و 16 اسفند (کاشت بهاره)] به صورت کرت هاي خرد شده در قالب طرح بلوک هاي کامل تصادفي با دو تکرار کشت شدند. اثر تاريخ کاشت بر دوره کاشت تا سبز شدن، دوره رشد رويشي، مرحله رشدي قبل از سرما، ارتفاع گياه در زمان برداشت و تعداد و طول شاخه ها در بوته معني دار بود. دوره کاشت تا سبز شدن ژنوتيپ هاي نخود در تاريخ کاشت اول کوتاه تر از ساير تاريخ هاي کاشت بود. گياهان تاريخ هاي کاشت پاييزه دوره رشد رويشي طولاني تري نسبت به گياهان تاريخ کاشت بهاره داشتند (به طور متوسط 162 روز در مقابل 37 روز)، ضمن اينکه در بين تاريخ هاي کاشت پاييزه طولاني ترين دوره رشد رويشي در گياهان تاريخ کاشت اول مشاهده شد که حدود 24 درصد بيشتر از گياهان تاريخ کاشت سوم بود. کاشت زودتر ژنوتيپ ها  در پاييز سبب شد که در هنگام بروز سرماي زمستان ژنوتيپ ها درمراحل پيشرفته رشد رويشي باشند. کاشت پاييزه سبب بهبود رشد اجزاي رويشي درگياه شد، به عنوان مثال ارتفاع گياه و تعداد و طول شاخه هاي جانبي در گياه در کاشت اول به ترتيب 1.9، 3.5 و 5.3 برابر آنها در تاريخ کاشت بهاره بود. اثر متقابل تاريخ کاشت و ژنوتيپ بر دوره کاشت تا سبز شدن، دوره رشد رويشي، ارتفاع گياه و تعداد و طول شاخه ها در گياه معني دار بود. طولاني ترين دوره کاشت تا سبز شدن را ژنوتيپ MCC 207 در تاريخ کاشت سوم داشت در صورتي که کوتاه ترين اين دوره متعلق به ژنوتيپMCC 510   در تاريخ کاشت اول بود. همانطوري که انتظار مي رفت، در اغلب ژنوتيپ هاي با تاخير در کاشت از پاييزه به بهار دوره سبز شدن تاگلدهي کاهش يافت، به نحوي که ژنوتيپ هاي 283، 496 و 458 MCC نتوانستند در کاشت بهاره وارد مرحله زايشي شوند. ژنوتيپ MCC 202 در تاريخ کاشت اول و ژنوتيپ MCC 83 درتاريخ کاشت چهارم به ترتيب بيشترين (52.2 سانتي متر) و کمترين (15.9 سانتي متر) ارتفاع را داشتند. از نظر تعداد شاخه در گياه ژنوتيپ MCC 349 درتاريخ کاشت اول بيشترين (15.5 شاخه درگياه) و ژنوتيپ MCC 264 درتاريخ کاشت چهارم کمترين (1.2 شاخه درگياه) تعداد شاخه را داشتند، در حالي که بيشترين طول کل شاخه ها متعلق به ژنوتيپ MCC 496 درکاشت اول (603 سانتي متر) و کمترين طول کل شاخه ها متعلق به ژنوتيپ MCC 264 درتاريخ کاشت چهارم (23 سانتي متر) بود. درمجموع کاشت ژنوتيپ هاي متحمل به سرماي نخود در اوايل مهرماه سبب بهبود رشد آنها در مقايسه با دو تاريخ کاشت پاييزه ديگر و کاشت بهاره آنها شد.