درآمدي بر فهم اعيان سازي و پيامدهاي ناخوشايند آن، نمونه موردي: تجربه مستاجران در تهران

هدف از اين نوشتار مطالعه در مورد مفهوم «Gentrification» است. واژه اي که از حدود نيم قرن پيش در بيان يکي از دغدغه هاي مطرح در حوزه مسائل شهري و اجتماعي در بافتار شهرهاي اروپا و امريکاي شمالي، به ادبيات اين حوزه ها وارد شد. اين واژه با برابرنهاده «اعيان سازي»، اغلب با اشاراتي گذرا در متون شهري و اجتماعي ايران نيز به چشم مي خورد و با خود ابهاماتي را به همراه آورده است. به طور مثال برخي به اشتباه آن را جزو رويکردهاي مطرح در مرمت شهري (مانند باززنده سازي يا نوسازي) مي پندارند و برخي نيز هرچند به تفاوت ماهوي آن با مفاهيم ياد شده توجه کرده اند، ولي نسبت به ميزان انطباق ابعاد آن با شرايط شهر و محله ايراني آگاهي ندارند.
در اين مطالعه، نگارندگان در گام نخست، با هدف معرفي مفهوم اعيان سازي و رفع ابهامات موجود پيرامون اين واژه در ايران، به تاريخچه، تعاريف رايج، و سازوکار اعيان سازي، آن طور که در جوامع شهري توسعه يافته تجربه و روايت شده، پرداخته اند. سپس به منظور درک تجربه اقشار آسيب پذير از اعيان سازي در بافتار يک جامعه ايراني، مطالعه اي بومي در اين خصوص انجام شده است. اين بخش از مطالعه با رويکرد کيفي به انجام رسيده است. روش جمع آوري داده ها، مصاحبه، و روش تحليل داده ها تحليل تماتيک (مضموني/ درون مايه اي) است.
ماحصل اين مطالعه درآمدي است بر فهم اعيان سازي، آن گونه که در متون شهرسازي و جامعه شناسي به آن اشاره شده و در تکميل آن، شناخت اعيان سازي است، به مثابه يکي از پيامدهاي ناخوشايند پروژه هاي شهري، آن گونه که از سوي شهروندي اجاره نشين و ايراني تجربه مي شود. با تحليل تماتيک داده هاي بومي، اعيان سازي براي گروه مورد مطالعه محرکي تنش زا جلوه مي کند و «بحران در برساخت هويت، تهديد سلامت، افزايش انزوا، بحران در دلبستگي به مکان و برساخت خاطره، و همچنين تغيير ارزش هاي اخلاقي اجتماع» درون مايه هاي اصلي در روايت شرکت کنندگان در اين مطالعه و تجربه هاي پيامدهاي ناخوشايند اعيان سازي قلمداد مي شوند.