تحليل گفتمان سياسي اجتماعي رابطه عاشق و معشوق در غزليات سعدي

در ادبيات عاشقانه سبک عراقي به ويژه در غزليات سعدي از جفاي معشوق و خواري عاشق در برابر او، بسيار صحبت مي شود. عشق در ادبيات فارسي مقدس است؛ اما گاه به مانعي در راه عاشق تشبيه مي شود. پرسش اين پژوهش آن است که آيا وراي اين گونه مضامين، مفاهيم و مقاصدي فراتر از عشق زميني وجود دارد. در پاسخ به اين سوال، يک چهارم غزليات سعدي بر اساس تحليل گفتمان سياسي اجتماعي بررسي شد. در نتيجه آن مي توان دريافت در اين گونه مضمون سازي ها، معشوق، نمادي از پادشاهان مستبد و شاعر، نماينده ملت است که در برابر جفا و بيداد، فرياد اعتراض برمي آورد. استعاره عشق به منزله مانع به تعارض گفتمان عاشق و معشوق دلالت مي کند و به منزله دام، نشان دهنده تلاش معشوق براي تسلط همه جانبه بر عاشق است. اين تصوير با انگاره ارباب رعيتي يا شبان رمگي ميان حکومت کنندگان و حکومت شوندگان مطابقت دارد. تشبيه معشوق به پادشاه و شيوه مقابله با او در غزليات سعدي، طرح آگاهانه تري از شاعران ديگر دارد. سعدي به پذيرش مانع معتقد است و با اين شگرد، صلح طلبي توده مردم را در برابر ستيزه جويي طبقه حاکم برجسته مي کند. انتقاد از قدرت در قالب عشق، استتار و نهان شدن شاعر پشت اين استعاره را ممکن مي کند. در اينجاست که شاعر مي تواند ديدگاه انتقادي خود را مستقيم و بي پروا و گاه تلخ و گزنده مطرح کند.