تبيين مفهوم شفافيت در دوره هاي مدرن، پست مدرن و ارزيابي آن در معماري اسلامي ايراني

با آغاز معماري مدرن، واژگان جديدي با مفاهيم متعدد، وارد ادبيات معماري جهان شدند که از آن جمله مي توان به اصل شفافيت در معماري اشاره کرد. اين اصل را -که همواره در اين سبک به ديده مثبت به آن نگريسته مي شود- مي توان به نوعي تجلي تفکرات مدرن دانست. در ديدگاه پست مدرن، گسترش شفافيت در قالب معماري شيشه اي، زمينه نقد کاربرد وسيع آن، توسط منتقدان مدرنيسم را به وجود آورد و آنها شفافيت واضح را به عنوان شفافيت ادراکي يا ديدني و شفافيت پديداري را به عنوان شفافيت ذهني يا خواندني طبقه بندي کردند. از طرفي در بررسي معماري ايراني اسلامي که ارزشمندترين و متعالي ترين ميراث به جا مانده از پيشينيان اين ديار، شفافيت، مفاهيم نور و نمود و بروز آن به انحاي گوناگون در حکمت، فلسفه، هنر و...مي باشد، اين سوال مطرح است که نمود و بروز شفافيت در معماري اسلامي ايراني چگونه مي باشد و چه تفاوت هاي مفهومي بين شفافيت در معماري مدرن و پست مدرن با معماري اسلامي ايراني مي باشد. اهميت اين موضوع، بيشتر از آن روست که با بررسي مقايسه اي نگرش ها و ديدگاه هاي پيرامون مفهوم شفافيت در دوره هاي مدرن، پست مدرن و معماري اسلامي ايراني، مباني شکل گيري اين مفهوم و انواع آن با هدف نيل به تعريفي دقيق و ساختاري از مفاهيم عيني و ذهني تبيين گردد. اين مقاله از نوع استدلال منطقي بر پايه تحليل متون است و اطلاعات آن از طريق مطالعات کتابخانه اي و روش اسنادي جمع آوري شده است. در ابتدا به بيان انواع شفافيت در معماري مدرن، پست مدرن و معماري اسلامي ايراني مي پردازد و سپس به مقايسه تطبيقي موارد فوق پرداخته و در نهايت تبيين و ارزيابي شفافيت معماري اسلامي ايراني انجام مي گيرد. در بررسي دستاورد تحقيق حاضر نسبت به نمونه هاي قبلي به اين نکته مي توان اشاره نمود که آنچه تحت عنوان شفافيت فضايي در سير تکاملي معماري ايراني که به معناي افزايش فضا و کاهش ماده توسط ميرميران مطرح شده است، بيشتر بر مبناي خصوصيات شفافيت «دقيق و واضح»بوده و منطبق بر تفکر مدرنيستي و ديدگاهي مشابه نظريه برونو زوي مي باشد. در حاليکه طبق يافته هاي تحقيق حاضر، علاوه بر موارد فوق، در معماري اسلامي ايراني شفافيت پديداري و معنايي نمود بيشتري دارد و تفسير معماري ايران با زبان غيرايراني-اسلامي همچون زبان مدرن، امري ناقص است و در واقع با پرداختن به اين مفاهيم ظاهري، بسياري از مفاهيم عميق فرهنگ اين معماري ناديده گرفته مي شود.