مقايسه مشخصات هندسي جاده هاي حوزه آبخيز جنگلي چهل چاي با استانداردهاي هندسي جاده هاي روستايي به لحاظ ميزان توليد رواناب

سابقه و هدف: جاده ها بيش ترين تغييرات انساني را در داخل حوزه هاي آبخيز به وجود مي آورند و يکي از عوامل شروع رواناب محسوب مي شوند. در مناطق کوهستاني شبکه جاده، با وجود سطح کم نسبت به سطح کل منطقه تاثير زيادي را بر هيدرولوژي منطقه مي گذارد. اين مطالعه به منظور مقايسه مشخصات هندسي جاده هاي حوزه آبخيز چهل چاي با استانداردهاي جاده هاي روستايي و محاسبه رواناب ناشي از اين جاده ها در دو حالت استاندارد و موجود انجام گرفته است.
مواد و روش ها: نقشه شبکه جاده هاي موجود در حوزه آبخيز چهل چاي با استفاده از نقشه هاي توپوگرافي 1.25000 سازمان نقشه برداري، تصاوير ماهواره اي و برداشت زميني توسط (سيستم موقعيت ياب زميني) GPS تهيه شد. سپس مشخصات فني جاده نظير عرض بستر، عرض ماشين رو، عرض شانه خاک برداري و خاک ريزي، طول و شيب دامنه خاک برداري و خاک ريزي، شيب طولي، عمق و جوي کناري جاده ها ثبت گرديده و با استفاده از آزمون One Sample t-Test در برنامه SPSS با استانداردها مقايسه گرديد. در مرحله بعد چند مقطع عرضي جاده ها در حالت موجود و استاندارد در برنامه Civil 3D رسم و با هم مقايسه گرديد. در نهايت ميزان رواناب ناشي از جاده ها با استفاده پارامترهاي طول و عرض جاده، ميزان بارندگي و ضريب رواناب بر حسب مترمکعب در سال، براي کل جاده هاي موجود محاسبه و مقايسه گرديد.
يافته ها: در منطقه مورد مطالعه 337.07 کيلومتر جاده، با تراکم 13.12 متر در هکتار جاده وجود دارد. نتايج به دست آمده نشان داد شيب طولي و شيب دامنه خاک برداري، براي کلاسه ارتفاعي بيشتر از 6 متر در جاده هاي آسفالت با استانداردها اختلاف معني داري ندارند و در بقيه موارد اختلاف ها معني دار است. در جاده هاي شوسه، عرض شانه خاک برداري و خاک ريزي، شيب طولي و دامنه خاک برداري براي کلاسه ارتفاع بيش از 6 متر اختلاف معني داري با استانداردها دارند. شيب طولي و شيب دامنه خاک برداري کلاسه ارتفاعي بالاي 6 متر جاده هاي خاکي با استانداردها داراي اختلاف معني دار را نمي باشد. نتايج به دست آمده نشان داد که ميزان افزايش روان آب در وضعيت موجود نسبت به حالت استاندارد در جاده هاي آسفالت، شوسه، خاکي و کل جاده ها به ترتيب 43.06، 39.02، 33.42 و 39.26 درصد درسال مي باشد.
نتيجه گيري کلي: تفاوت وضعيت موجود جاده ها با استانداردهاي ساخت آنها اگر فقط توسط علم آمار و معني دار بودن يا نبودن تفاوت ها بيان شود، به طور موثر نمي تواند متخصصين امر را متوجه اثرات عدم رعايت اين استانداردها نمايد. همچنين تفاوت بين وضعيت هندسي موجود و استانداردها نشان داد که در زمان ساخت مي توان اثرات جانبي ناشي از ساخت جاده را کاهش داد. لذا نتايج اين تحقيق ميزان رواناب در جاده هاي موجود و افزايش 39 درصدي آن نسبت به حالت استاندارد را به دليل عدم توجه به اصول جاده سازي نشان داد. دست آورد اين پژوهش نشان داد برآورد ميزان روان آب ناشي از جاده ها معياري موثر براي شناخت اثرات جانبي ساخت غير اصولي جاده ها مي باشد.