مفهوم خلوت و چگونگي تحقق آن در زيست-جهان خانه ايراني مطالعه تطبيقي آن در خانه ايراني ماقبل مدرن و خانه مدرن ايراني

خلوت به معناي فرآيندي که طي آن انسان به تنظيم حوزه رابطه خود با ديگران و تجربه خويشت ننگري نائل مي شود بيش از هر مکان ديگري در «خانه» مجال بروز مي يابد. اين مقوله و تحقق پذيري آن در زيست-جهان خانه در اين مقاله مورد بررسي و چالش قرار مي گيرد.
اين پرسش مطرح است که آيا شناسايي و ترسيم مدل هاي متعدد از نياز انسان به خلوت، به تامين همه جانبه آن در محيط خانه ايراني - به خصوص در دوره معاصر - منتهي شده است؟
هدف تحقيق ارزيابي نحوه و ميزان تامين خلوت در خانه پيشامدرن و مدرن ايراني براي بازشناسي الگوي تحقق آن در هر يک از اين خانه هاست. اين تحقيق با رويکردي کيفي و بر اساس روش تفسيري- تاريخي، تحقق طيف خلوت را در دو گروه خانه هاي پيشامدرن و مدرن ايراني مورد ارزيابي قرار داده است. فرضيه محوري اين تحقيق آن است که عدم توجه به ماهيت طيف گونه خلوت در طراحي فضاهاي زيستي و به خصوص «خانه»، سبب شده است تا در بسياري از موارد اين فضاها با عطف به تنها يک وجه از اين مفهوم سامان يابند. «خلوت فردي» و «خلوت جمعي» در دو سوي طيف خلوت و دو وجه هم تراز از يک ماهي تاند و ضروري است توامان براي تحقق خلوت بهينه مورد توجه قرار گيرند. اولوي تبخشي به هر يک از اين سطوح يا ناديده گرفتن هر کدام، مي تواند به آسيب هاي رواني يا اجتماعي بيانجامد و فضاي خانه را به محيطي ناکارآمد در تامين نيازهاي ساکنان تبديل کند. بر اساس نتايج حاصله، در بسياري از موارد برخورد تک بعدي و يک جانبه با ماهيت طيف گونه خلوت در هر يک از اين دو گروه خانه ها، به حذف بخشي از قلمروها منجر شده است. همين امر سبب شده است تا هويت فردي و هويت جمعي ساکنان خانه، هر کدام در يک گروه از اين خانه ها مجال بيشتري براي بروز بيابند، لذا جهت تامين همه جانبه نيازها و ايجاد تعادل ميان اين دو، توجه همه جانبه به طيف خلوت و اهتمام به تحقق همه وجوه آن، مي تواند به عنوان رويکرد فراگير مورد توجه قرار گيرد.