چگونگي صدور کثرت از وحدت بر مبناي قاعده الواحد در نزد ابن سينا و سهروردي

نحوه ي صدور کثرت از وحدت، از مسائل مهم و محوري در فلسفه بوده که از دو جنبه ي فاعليت الهي و پيدايش کثرت درعالم، مورد توجه حکماي اسلامي قرار گرفته است. ابن سينا و سهروردي بر اساس قاعده ي الواحد به تبيين نظريه ي صدور پرداخته اند؛ در اين زمينه علي رغم اختلاف در مباني، هر کدام به روشي خاص عمل نموده چنان که ابن سينا برمبناي جهات دوگانه ي وجوب و امکان در عقول ده گانه و با فرض کثرت اعتباري عقل اول، به توجيه اين نظريه مي پردازد؛ در حالي که سهروردي با ناقص پنداشتن اين دو جهت، تغاير بين نورالانوار و نوراول را مورد بررسي تفصيلي قرارداده و با استناد به جهات موسع اشراق و مشاهده، به سلسله ي بي شماري از انوار طولي و عرضي قائل مي شود. وي همچنين برمبناي قاعده ي امکان اشرف و با تاکيد برعالم مثال، طبقه ي ارباب انواع را اثبات مي کند که از اين حيث تعامل دو سويه ي نورشناسي اشراقي را جايگزين ضرورت انعطاف ناپذير و يک سويه ي وجودشناسي مشائي مي سازد. سهروردي در باب آفرينش، با رد علم عنايي مشائيان، علم خداوند را از نوع اضافه ي اشراقي دانسته و فرايند شکل گيري عالم را به نظام شگفت انگيز انوار نسبت مي دهد.