در عصر حاضر كه تمامي كشورها براي رسيدن به ثبات و ارتقاي خود مي كوشند، ترديدي نيست كه توسعه به عنوان يكي از بنيانهاي باثبات، در برنامه ريزي همه كشورها قرار مي گيرد و مانند فراگردي جامع با ابعاد اقتصادي، اجتماعي، فرهنگي و سياسي، مستلزم تغييرات اساسي در ساخت اجتماعي، طرز تلقي عامه مردم، نهادهاي ملي، تسريع رشد اقتصادي، كاهش نابرابري و ريشه كن كردن فقر مطلق بوده و به عنوان راهبرد و مدلي متعالي مطرح مي شود، اما اينكه چگونه اين فراگرد در يك جامعه به منصه ظهور مي رسد، اولين مساله اي است كه نيازمند پژوهش و طرح مطالعاتي خاص است و به عنوان دغدغه اي اساسي، نگارندگان اين نوشتار را بر ان داشته تا به ان پاسخ علمي دهند.
به نظر مي رسد براي پاسخگويي به سوال فوق، بايستي به تبيين پيش شرط هاي اساسي توسعه پرداخت كه در اين راستا سرمايه اجتماعي داراي اهميت ويژه اي است. سرمايه اجتماعي عبارت است از مفاهيمي چون اعتماد، هنجارها و شبكه هايي كه موجب ايجاد ارتباط و مشاركت بهينه يك اجتماع مي گردد و در نهايت منابع متقابل انان را تامين خواهد كرد. اين شاخصه اي است كه به دليل پيامدهاي خرد و كلان خود، چنان با ابعاد توسعه آميخته گشته كه به عنوان عاملي اجتناب ناپذير از ملزومات توسعه محسوب مي گردد، اما انچه كه به عنوان مساله دوم مطرح است، اين است كه چگونه سرمايه اجتماعي با فرايند توسعه مرتبط مي گردد و به عنوان يكي از عوامل تاثيرگذار آن معرفي مي شود؟
بديهي است كه تكوين سرمايه اجتماعي مستلزم وجود عواملي چند است كه يكي از ان عوامل دين و فرهنگ ديني است. به نظر مي رسد كه دين به عنوان ارزشي متعالي با كاركردهايي چون انضباط بخشي، حيات بخشي، انسجام بخشي و … ساز و كارهايي را موجب مي شود كه در قالب انها سرمايه اجتماعي شكل مي گيرد و پايه هاي تحكيم توسعه فراهم مي شود. بنابراين، رابطه دين و سرمايه اجتماعي نيز سومين مساله اي است كه به دليل وجود چشم انداز ديني توسعه در جامعه كنوني ايران ، رابطه دين و سرمايه اجتماعي نيز از منظر تاثيري که دين بر فرايند توسعه دارد حايز اهميت است و براي روشن شدن ان شايان بررسي و تحليل است.
هدف تحقيق حاضر بر اساس بررسي شيوه مطالعات اسنادي و پيمايشي ارايه رهيافتي است كه در قالب ان از يك سو دين به عنوان نظامي كثيرالاجزا از طريق ابعاد متعدد خود (اعتقادي، عاطفي، مناسكي، شناختي و پيامدي) فعليت سرمايه اجتماعي را محقق مي كند و از سوي ديگر سرمايه اجتماعي نيز چونان پديده اي نيرومند از طريق سطوح ماهوي (ايجاد شبكه هاي اعتماد و پيوند سست و نيرومند كنشگران) و سطوح صوري و پيامدي (انجمن هاي داوطلبانه و هنجارهاي دستوري)، زمينه ايجاد توسعه اجتماعي و فرهنگي پايدار را فراهم مي اورد.
روش شناسي
1- روش اسنادي (Documetary method) كه در آن به مطالعه كتب، مجلات و مقالات مرتبط پرداخته شده است.
2- روش پيمايش (Survey method) كه به مطالعه «آنچه كه هست» مي پردازد و در اين راستا با تنظيم و ارايه پرسشنامه به دانشجويان دانشگاه اصفهان، رابطه بين دينداري و سرمايه اجتماعي آنها سنجيده شده است.