پيوند هرمنوتيک انتقادي با مطالعات سازمان و مديريت: تحليلي بر مباني فلسفي و اسلوب اجراي آن در سازمان ها

هرمنوتيک انتقادي در علم فلسفه به طور اعم و در روش شناسي علوم انساني به طور اخص ريشه دوانده است. اين رويکرد از منظر روش شناسي، نوعي پژوهش کيفي قلمداد مي شود و هدف آن، دستيابي به فهم دروني در بسترهاي متنوع (از قبيل زباني، زماني، تجربي و...) است. يورگن هابرماس که از متقدمان مکتب فرانکفورت و نماينده اين روش محسوب مي شود، در سال 1981 يکي از بهترين آثار خود را به نام «نظريه کنش ارتباطي» منتشر و اشکال نمادين تعامل اجتماعي را به نظريه انتقادي فرانکفورت اضافه کرد. بدين نحو، هرمنوتيک انتقادي به دنبال نمايان ساختن «يک جواب واحد» نيست؛ بلکه در پي به تصوير کشيدن فهم پديده هاي اجتماعي بوده که از طريق گفتمان حاصل مي شوند. گفتمان، به عنوان ابزار کسب داده در هرمنوتيک انتقادي به کار مي رود و به زعم هابرماس شرط اساسي گفتمان، فراهم ساختن فضايي خالي از هر گونه قدرت است. در اين نوع پژوهش کيفي، پژوهشگر با انجام گفتمان هاي انفرادي و عميق با افراد و رونويسي اين گفتمان ها، پديده را به متن تبديل مي کند. اين متون داده هاي پژوهش را شکل مي دهند. در ادامه، پژوهشگر به تفسير شکل متني پديده ها (موضوعات) مي پردازد و نتايج حاصل را در تعداد محدودي تم نمايان مي سازد که هر يک از اين تم ها در طبقات محدودي قرار مي گيرند. از آنجايي که مهم ترين مزيت هرمنوتيک انتقادي، در بسط و توسعه رويکردهاي تفسيري موجود به سمت مطالعه مديريت است، مقاله حاضر بر آن است تا اين رويکرد را به منزله روش پژوهش کيفي در مطالعات سازمان و مديريت مورد بررسي و کنکاش قرار داده و فرايند و عناصر اساسي آن را بازنماياند.