تحليلي بر سازمان يابي فضايي سيستم شهرهاي نواحي ساحلي جنوب ايران

هدف مقاله حاضر آن است که با بررسي و تحليل نحوه توزيع فضايي جمعيت در نظام شهرهاي نواحي ساحلي جنوب ايران، روند تحولات آنها را در چهل سال گذشته با کاربرد الگوها و تکنيک هاي رايج در اين زمينه شناسايي کند. اين پژوهش قصد اثبات ارتباط مستقيم بين مطلوبيت شاخص هاي به کار رفته و نيروهاي اقتصادي - اجتماعي را ندارد، بلکه کاربرد الگوهاي رايج در زمينه تحليل نظام سکونتگاهها در راستاي توصيف و تحليل شرايط و روند تغييرات شبکه شهري ساحل جنوب کشور، مورد توجه است. الگوهاي به کار رفته در اين پژوهش مشتمل بر سه دسته شاخص هاي نخست شهري (شاخص نخست شهري جفرسون، شاخص دو شهر، شاخص چهار شهر کينزبرگ، شاخص چهار شهر مهتا و شاخص موماو و الوصابي)، شاخص هاي تمرکز (شاخص تمرکز هرفيندال، هندرسون، و شاخص تقوايي) و در پايان شاخص هاي توزيع متعادل (منحني لورنز و ضريب جيني فضايي، ضريب آنتروپي، توزيع رتبه - اندازه و ضريب پارتو وروش کرنل) است. جامعه آماري مورد مطالعه، شامل شهرهاي ساحلي استان هاي خوزستان، بوشهر، هرمزگان و سيستان و بلوچستان است. نتايج به دست آمده اين پژوهش نشان مي دهد شاخص هاي نخست شهري و تمرکز هر دو در سال 1355 در بيشترين مقدار خود در مقايسه با هر زمان ديگري بوده اند. در مقابل، شاخص هاي تعادل در اين سال بيانگر نامتوازن ترين وضعيت اند. شاخص هاي نخست شهري از سال 1355 تا سال 1375 همواره رو به کاهش بوده، اما در سال 1385 افزايش داشته اند. شاخص هاي تمرکز و تعادل به طور مشابه طي سال هاي 75-1365 نشان دهنده کاهش تمرکز و افزايش تعادل هستند، اما در سال 1385با شدت بسيار کمتري در مقايسه با شاخص هاي نخست شهري از افزايش تمرکز و کاهش توزيع متوازن جمعيت در منطقه حکايت دارند، که نشان دهنده ظهور مجدد قطبي شدن در منطقه است.