رابطه طومار شيخ بهايي با تقسيم سنتي آب زاينده رود؟

حسيني ابري سيدحسن

مشخصات مقاله

عنوان نشریه:

جغرافيا و مطالعات محيطي

اطلاعات شماره:

زمستان 1388 , دوره 1 , شماره 2 ; از صفحه 5 تا صفحه 14 .

عنوان مقاله:

رابطه طومار شيخ بهايي با تقسيم سنتي آب زاينده رود؟

نویسندگان:

حسيني ابري سيدحسن*

آدرس:

* دانشگاه اصفهان

چکیده:

رودخانه آب شيرين و دايمي حوزه داخلي ايران، از قديم الايام به ضرورت بهره برداري و بهره وري درست در منطقه خشک با اقليم ناپايدار اصفهان و حومه، داراي نظم و نسق (تقسيم نامه) ويژه اي بوده است. آخرين تقسيم نامه آن در عرف جامعه محلي بنام طومار شيخ بهايي موسوم شده است.بر اساس اين طومار کل آب رودخانه به 33 سهم کلي و 275 سهام جزيي تربين 7 بلوک آبخور آن که از حدود 70 کيلومتري غرب اصفهان تا 120 کيلومتري شرق اين شهر ادامه داشته است تقسيم شده است. (حسيني ابري، 1379، 71)تقسيم آب بر اساس طومار از 75 روز بعد از نوروز تا آخر آبان ماه به مدت 160 روز مجري بوده و در فصول سرد سال که نياز به آبياري وجود نداشته است، به اصطلاح رودخانه آزاد بوده، و هر کس به هر ميزان نياز داشته است مي توانسته از آن بهره برداري نمايد.از ويژگيهاي اصلي طومار يکي اين است که، در آن هيچ روستا و مزرعه در کل منطقه و هيچ باغ و محله اي در داخل شهر از قلم نيفتاده و نماي بيش از يکهزار واحد آبياري آن در 27 صفحه A4 تنظيم شده و از شرح و بست هاي بي مورد در آن خود داري شده است. (بازنويس طومار)ويژگي ديگر آن اين که، طومار به خط سياقي نوشته شده است و بعضا اسامي آن بدون نقطه ثبت شده که تطبيق محلي آن براي غير اهل فن کمي مشکل است. نگارنده در کتاب زاينده رود از سرچشمه تا مرداب، کوشيده است تا اين مشکل را حل نمايد. طومار مزبور تا سالهاي اخير که شبکه جديد آبياري رودخانه تکميل نشده بود (در بلوک آيدُغمش، آشيان و رودشتين) مجري بود.در اينکه طومار ابداع مرحوم شيخ بهايي، فيلسوف و رياضي دان بزرگ زمان صفويه است يا خير؟ بعضي از نويسندگان که اصولا زمان کافي براي کشف حقايق را ندارند، بصورت کپيه از نويسندگان قبل از خود، و همه آنان نيز از مرحوم استاد سيد نفيسي نوشته اند، «طومار کار بزرگ مرحوم شيخ بهايي است»، که در اين زمينه دو مشکل، يکي جديد بودن تمدن آبياري زاينده رود را و ديگري تعلق آن را با همه عظمت آن به يک فرد، نسبت مي دهند که جاي تاسف است.نگارنده طي بيست و چند سال بررسي اسنادي و ميداني در مسير زاينده رود با دلايل مختلف و ضمن احترام عميق به دانشمندان گذشته اين سرزمين با دلايل مختلف از جمله: دلايل جغرافيايي، تاريخي و متن خود طومار به اين واقعيت رسيده است که طومار تکامل يافته، تاريخ، جغرافيا، سياست و فرهنگ سرزمين اصفهان است و با تغييراتي که در اعصار و قرون در آن راه يافته حداقل به بيش از 2000 سال قبل مي رسد. (حمزه اصفهاني 1367، ص 62)

کلید واژه:

طومار(Q3)شيخ بهايي(Q3)33 سهم(Q3)حقابه(Q3)بلوک آبخور(Q3)خط سياقي(Q3)دلايل تاريخي – جغرافيايي(Q3)سياست و فرهنگ(Q3)

چارک 1 این موضوع در حوزۀ علمی خود، در چارک اول تازگی است.
یعنی استقبال پژوهشگران از این موضوع خیلی زیاد است.
چارک 2 این موضوع در حوزۀ علمی خود، در چارک دوم تازگی است.
یعنی استقبال پژوهشگران از این موضوع زیاد است.
چارک 3 این موضوع در حوزۀ علمی خود، در چارک سوم تازگی است.
یعنی استقبال پژوهشگران از این موضوع کم است.
چارک 4 این موضوع در حوزۀ علمی خود، در چارک چهارم تازگی است.
یعنی استقبال پژوهشگران از این موضوع خیلی کم است.

موضوعات مرتبط:

مقالات نشریه ای مرتبط:

ندارد

مقالات همایشی مرتبط:

ندارد

طرح های مرتبط:

ندارد

مقالات بین المللی مرتبط:

ارتباط خیلی زیاد ارتباط زیاد مرتبط ارتباط کمتر

ارجاعات:

استنادات:

نيكويي عليرضا, et al." مديريت منابع آب و امنيت غذايي حوضه زاينده رود: کاربرد روش تحليل يکپارچه حوضه آبريز رودخانه." اقتصاد و توسعه كشاورزي (علوم و صنايع كشاورزي) 26.3 (1391): 183-196.

+جهت ارجاع به این مقاله کلیک کنید(Cite).

APA : کپی

حسینی ابری، س. (1388). رابطه طومار شیخ بهایی با تقسیم سنتی آب زاینده رود؟. جغرافیا و مطالعات محیطی, 1(2), 5-14. https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?id=125487

Vancouver : کپی

حسینی ابری سیدحسن. رابطه طومار شیخ بهایی با تقسیم سنتی آب زاینده رود؟. جغرافیا و مطالعات محیطی. 1388 [cited 2022August19];1(2):5-14. Available from: https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?id=125487

IEEE : کپی

حسینی ابری، س.، 1388. رابطه طومار شیخ بهایی با تقسیم سنتی آب زاینده رود؟. جغرافیا و مطالعات محیطی, [online] 1(2), pp.5-14. Available: https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?id=125487.