باستان شناسي نظري و نقد جنبه هاي نظري باستان شناسي ايران

مقاله حاضر به بررسي و تحليل و تطور و تحول جنبه هاي نظري باستان شناسي در ايران از آغاز شکل گيري آن تا انقلاب اسلامي مي پردازد. تاثير تحول مکاتب مختلف باستان شناسي در جهان از يک سو و زمينه هاي سياسي و اجتماعي ايران به عنوان عوامل موثر در جهت گيري باستان شناسي ايران از سوي ديگر، مورد نقد قرار مي گيرد. بررسيها نشانگر اين نکته است که راهبرد اين رشته در ايران پيش از آنکه متاثر از ماهيت علمي آن باشد، از فلسفه هاي سياسي و اجتماعي حاکم دولتي تاثير پذيرفته است.
باستان شناسي با فاصله گرفتن از اصول علمي مدون نظري و عملي به گرايشات صرف عملگرا و فاقد تئوري روي آورده و يا اينکه بر اساس نيازهاي مديريت سياسي حاکم، در مجموعه ساختار ديوانسالاري حکومتي، به چالشهاي تئوريک غير ضروري کشيده شده است. به رغم تحولات سياسي و اجتماعي در جامعه بعد از انقلاب که تغيير بينشها و رهيافتهاي علمي را در پي داشت، ماهيت باستان شناسي تحول چنداني به خود نديد و با اندک تغييراتي در اهداف، همچنان بعضي از شاخصهاي گذشته را حفظ نمود. باستان شناسي دولتي در ايران به دليل محدوديتهايي که دستگاه بوروکراتيک بدان تحميل کرده راهبردهاي تئوريک کمتري داشته است. اين وجه از باستان شناسي دولتي در مقابل باستان شناسي علمي قرار گرفته و به سبب پشتيبانيهاي هر چه بيشتر سياسي و مالي دولتي جايگاه علمي آن تنگتر شده است.
تحليل و نقد ساختار باستان شناسي ايران در کليت آن و در عين حال نشان مي دهد که همزمان فعاليتهاي قابل توجهي از طرف برخي باستان شناسان ايراني به تحقق پيوسته که اهميت جهاني دارد. آنها موفق شده اند تا با انجام تحقيقات خود در ساختار موجود، اهدافي وراي آن را نيز دنبال کنند و بدين ترتيب به نتايج علمي شايسته اي دست يابند.
تحليل و نقد ساختار باستان شناسي ايران در کليت آن و در عين حال نشان مي دهد که همزمان فعاليتهاي قابل توجهي از طرف برخي باستان شناسان ايراني به تحقق پيوسته که اهيمت جهاني دارد. آنها موفق شده اند تا با انجام تحقيقات خود در ساختار موجود، اهدافي وراي آن را نيز دنبال کنند و بدين ترتيب به نتايج علمي شايسته اي دست يابند.