ميدان اسب شاهي: جلوخان دولت خانه ي صفوي قزوين

جيحاني حميدرضا; رجبي فاطمه

مشخصات مقاله

عنوان نشریه:

پژوهش هاي معماري اسلامي

اطلاعات شماره:

بهار 1398 , دوره 7 , شماره 1 (پياپي 22) ; از صفحه 43 تا صفحه 69 .

عنوان مقاله:

ميدان اسب شاهي: جلوخان دولت خانه ي صفوي قزوين

نویسندگان:

جيحاني حميدرضا, رجبي فاطمه*

آدرس:

* دانشگاه آزاد تهران مرکز

چکیده:

بسياري از افزوده هاي صفوي در شهر قزوين و به خصوص ساخته هاي دوره ي طهماسبي تخريب شده اند. ميزان اين تخريب ها و تغييرات بعدي به اندازه اي است که اکنون درکي از شکل يا جايگاه ميدان اسب وجود ندارد. اين مسئله، فهم بخشي از اعتبار فرهنگي قزوين را دچار خدشه مي کند و مهم تر اينکه درک ما را از شهر صفويِ در حال تغيير و تحول و همچنين سير تحول و تکوين شهر در ايران فرو مي کاهد. علاوه براين؛ بايد توجه داشت که ميادين در پايتخت هاي صفوي از عناصر مهم حکومتي در جهت بازنمايي سياست هاي شاه و دربار محسوب مي شدند و نقشي حتي فراتر از يک فضاي شهري مهم داشتند. لذا؛ حذف اين عناصر از شهر، ممکن است به عدم فهم روابطي فراتر از کالبد و فضاي شهر نيز منجر شود. در جهت شناخت و بازنمايي قزوين صفوي و اجزاء و عناصر اصلي آن، مطالعات پرشماري صورت گرفته و نظرات متفاوتي در مورد آنها وجود دارد. ازجمله برخي معتقدند که خيابان مقابل سردر عالي قاپو-که ازجمله عناصر باقيمانده از دوران طهماسبي قزوين است-يکي از ميادين شهر با نام ميدان اسب بوده است. عده اي از محققان نيز برخلاف اين نظريه، معتقدند ميدان اسب جايي در شرق خيابان قرار داشته است. علاوه بر موقعيت و موجوديت اين عناصر، نقش اجتماعي و سياسي اين فضاها نيز چندان مشخص نشده است. بنابراين هم در ابعاد فرهنگي و هم سازمان کالبدي فضايي شهر، نياز به مطالعه ي دقيق تري وجود دارد. در اين پژوهش، با بررسي پژوهش هاي پيشين و همچنين مطالعه ي اسناد و مدارک دست اول، تلاش شده است تا زمينه ي ارائه ي تفسيري دقيق تر از بخشي از دارالسلطنه ي قزوين فراهم شود که معطوف به ميدان اسب است. اين که ميدان يادشده از نظر فعاليت هايي که درونش صورت مي گرفته؛ چه نسبتي با ميدان ديگر قزوين يعني ميدان سعادت داشته است؛ کجا واقع بوده و صورت کلي آن چگونه بوده است و چطور با عناصر پيرامون خود، چه جديد و چه قديمي تر ترکيب مي شده است. در اين پژوهش-که روشي تفسيري تاريخي دارد-تلاش شده است تا براساس تفسيرِ توصيفات تاريخي همچون اشعار شاعر دربار و متون تاريخ نويسان دوره ي صفوي، تصويري از دارالسلطنه و به خصوص ميدان اسب ترسيم شود. در ادامه، اين تصوير با کمک گرفتن از ساير منابع تکميل مي شود و در مقايسه با بستر شهري موجود و نشانه هاي باقي مانده ازجمله سردر عالي قاپو، خيابان مقابل آن و مسجد حيدريه، مقياس و دقت بيشتري خواهد يافت. در اين راستا، منابع پژوهش ازجمله توصيفات عبدي بيگ شيرازي و متون تاريخي صفوي، سفرنامه ها و ترسيم هاي موجود از قزوين، جمع آوري، مطالعه و تحليل شدند. به موازات مطالعات کتابخانه اي، بررسي هاي ميداني صورت گرفته و نشانه هاي موجود در محدوده ي ميان دارالسلطنه و مسجد حيدريه در جنوب آن نيز پيمايش و مطالعه شدند. در اين مقاله، اطلاعات به دست آمده از مجموعِ منابع بررسي شده در کنار مطالعه ي ساختار اجتماعي قزوين صفوي، رفتار شاه و رفت وآمدها و زدوخوردهاي درون دربار، آشکارکننده ي شکل و جايگاه ميدان اسب و همچنين موقعيت آن در شهر هستند و علاوه براين نحوه ي ارتباط ميدان را با خيابان و بناهاي مهم مجاور روشن مي کنند. براين اساس ميدان اسب نه ميداني کاملاً عمومي، که جلوخاني در مقابل دارالسلطنه است که در شرق سردر عالي قاپو، جنوب کاخ جهان نما و شمال مسجد حيدريه واقع شده و با معبري به شمالي ترين بخش خيابان واقع در جنوب عالي قاپو متصل مي شود. اگرچه اين پژوهش تصويري از ميدان را فرارو قرار مي دهد؛ اما درک بهتر ابعاد و شکل ميدان نيازمند مطالعات ميدانيِ گسترده تر و گمانه زني هايي است که يافته هاي اين پژوهش مقدمات آن محسوب مي شوند.

کلید واژه:

قزوين(Q2)دولت خانه ي صفوي(Q1)شاه طهماسب(Q1)ميدان اسب(Q1)ميدان تاريخي(Q1)

چارک 1 این موضوع در حوزۀ علمی خود، در چارک اول تازگی است.
یعنی استقبال پژوهشگران از این موضوع خیلی زیاد است.
چارک 2 این موضوع در حوزۀ علمی خود، در چارک دوم تازگی است.
یعنی استقبال پژوهشگران از این موضوع زیاد است.
چارک 3 این موضوع در حوزۀ علمی خود، در چارک سوم تازگی است.
یعنی استقبال پژوهشگران از این موضوع کم است.
چارک 4 این موضوع در حوزۀ علمی خود، در چارک چهارم تازگی است.
یعنی استقبال پژوهشگران از این موضوع خیلی کم است.

موضوعات مرتبط:

ارزیابی منظر اقتصاد باغ سعادت آباد جبل عامل شاه صفی شهرسازی منظر صنایع فرهنگی خلاق عبدی بیگ شیرازی عثمانی قزلباش قزلباشان قم کونژنکیتویته حاد خونریزی دهنده ملا محمدطاهر قمی یگان های محیط زیستی

مقالات نشریه ای مرتبط:

ندارد

مقالات همایشی مرتبط:

ندارد

طرح های مرتبط:

ندارد

مقالات بین المللی مرتبط:

No item.

ارتباط خیلی زیاد ارتباط زیاد مرتبط ارتباط کمتر

ارجاعات:

ثبت نشده است

استنادات:

ثبت نشده است

+جهت ارجاع به این مقاله کلیک کنید(Cite).

APA : کپی

جیحانی، ح.، و رجبی، ف. (1398). میدان اسب شاهی: جلوخان دولت خانه ی صفوی قزوین. پژوهش های معماری اسلامی, 7(1 (پیاپی 22) ), 43-69. https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?id=483475

Vancouver : کپی

جیحانی حمیدرضا، رجبی فاطمه. میدان اسب شاهی: جلوخان دولت خانه ی صفوی قزوین. پژوهش های معماری اسلامی. 1398 [cited 2022August16];7(1 (پیاپی 22) ):43-69. Available from: https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?id=483475

IEEE : کپی

جیحانی، ح.، رجبی، ف.، 1398. میدان اسب شاهی: جلوخان دولت خانه ی صفوی قزوین. پژوهش های معماری اسلامی, [online] 7(1 (پیاپی 22) ), pp.43-69. Available: https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?id=483475.