مفهوم زمان در فلسفه برگسن

ابراهيمي ديناني غلامحسين; پيرمرادي محمدجواد

مشخصات مقاله

عنوان نشریه:

مدرس علوم انساني

اطلاعات شماره:

زمستان 1379 , دوره 4 , شماره 4 (پياپي 17) ; از صفحه 95 تا صفحه 108 .

عنوان مقاله:

مفهوم زمان در فلسفه برگسن

نویسندگان:

ابراهيمي ديناني غلامحسين, پيرمرادي محمدجواد

آدرس:

چکیده:

هانري برگسن از فيلسوفان برجسته قرن بيستم اروپا است. برگسن که در آغاز به شدت تحت تأثير فلسفه تحولي اسپنسر بود، پس از مدتي دريافت که اين فلسفه در توجيه تکامل موجودات ناتوان است و پس از تأمل فراوان به اين نتيجه رسيد که علت اين ناتواني در برداشتي است که اسپنسر از مفهوم زمان دارد. برداشت اسپنسر از مفهوم زمان همان چيزي بود که در مکانيک و نجوم رواج داشت. برگسن دريافت که آنچه فيلسوفان و دانشمندان فيزيک و رياضييات از زمان مي فهمند بر فضا قابل انطباق است. اوصافي چون کميت، قابليت انقسام، و قابليت اندازه گيري که آنها براي زمان بر مي شمردند، به کلي از ساخت زمان حقيقي که برگسن آن را "ديرند" مي ناميد به دور است. آنچه برگسن از زمان حقيقي يا ديرند مي فهميد به توالي خاصي از حالات وجدان برمي گشت و اصلاً امري نبود که مستقل از انسان و ناظر خودآگاه معنا داشته باشد. برگسن براي ارائه تصوير دقيقي از ديرند، تحليلي از معناي عدد و فضا ارائه داد تا نشان دهد که زمان حقيقي هيچ نسبتي با عدد قابل شمارش و فضاي قابل انقسام ندارد. متدولوژي برگسن براي تحقيق در اين مسأله درون بيني يا شهود است. از اين رو برگسن با دريافت بي واسطه وجدان در مي يابد که ديرند ناب يا زمان حقيقي عبارت است از توالي دگرگوني هاي کيفي، درهم ذوب شده، درهم نفوذ کرده، بدون حد و مرز دقيقي از هم، بدون هيچ ميلي به بيرون شدن از هم و بي هيچ ارتباط و نسبتي با عدد. اما اينکه چرا ما نمي توانيم زمان غيرقابل اندازه گيري را تصور کنيم به علت مأنوس بودن با فضا و بلکه غوطه ور بودن در فضا است والا زمان حقيقي يا ديرند قابل اندازه گيري نيست. در واقع آن چيزي را که مي شماريم و اندازه مي گيريم لحظات زمان نيست، بلکه تعداد همزمانيها است.

کلید واژه:

زمان(Q2)فضا(Q2)كميت(Q4)كيفيت(Q3)وجدان(Q4)شهود(Q2)خودآگاهي.(Q4)