اين مقاله به بازتاب انديشه روشن شاعر گرامي، پروين اعتصامي (1285-1320 هـ ش.) که از خلال اشعار شيوايش تجلي مي کند، و نشانگر صفاي ضمير و خلوص جان منير اوست، نطر دارد. پروين سخن را نور مي داند و هر نکته دقيق را ملهم از لطايف رباني مي شمارد. بيان حق و مبارزه با ناحق شيوه پسنديده او در روشنگري است. مضامين و مفاهيم عالي اخلاقي، حکمي و عرفاني آميخته با تصاوير خيالي زيبا در اشعار وي گواه اين حقيقت است.
صاحبنظران و دوستداران پروين در آراسته بودن اين شاعر شهير به فضايل اخلاقي و کرامات انساني اتفاق نظر دارند، و با سخنان شايسته واحترام قلبي به بيان ارزش هاي وجودي و ويژگي هاي شخصيت وي مي پردازد.
منشا روشنگري پروين فطرت پاک اوست که هرگز به دنياطلبي، هوي پرستي و کج انديشي آلوده نگشت. وي با پرورش در خانواده اي آگاه و عامل به تعاليم و حقايق دين و دانش، و نيز با ذوقي لطيف و بينشي ژرف به مطالعه آثار انديشمندان بزرگ جهان پرداخت و سير تعالي و کمال را پيمود.
اين شاعر بزرگوار و خوش قريحه ايران، مخاطبان خود را به پويايي و پيشرفت در پرتو «نور اميد» و آراسته شدن به «نور علم» و پاسداري از «نور جان» فرا مي خواند، و با ايمان واعتقاد به «نور معرفت» اين نويد را مي دهد که نور مايه هدايت است، لذا مي گويد انسان در اثر خواستن و ارادت قلبي، و همچنين در پرتو اخلاص و روشن بيني، همواره مي تواند انوار ربويي را مشاهده کند و از برکات آن بهره مند شود.
پروين با دلي روشن پرتو انوار الهي را بر تمامي مظاهر کائنات و پديده هاي عالم امکان مشاهده و وحدت وجود را به زبان شعر بيان مي کند:
نور حق همواره در جلوه گري است آن که آگه نيست از دانش بري است