تحليل 50 ساله روند تغييرات سطح زير کشت، توليد و منابع آب دشواري افزايش سطح زير کشت و تمرکز بر توليد بيشتر در واحد سطح براي تامين غذاي مورد نياز جمعيت رو به رشد را نشان مي دهد. اين امر موجب فشار بيشتر بر منابع خاک و به مخاطره افتادن دستيابي به توليد پايدار و امنيت غذا بوده و توجه به حاصلخيزي خاک به عنوان کليد پايداري را بيش از پيش آشکار مي نمايد. مصرف بهينه کود (شيميايي، آلي و زيستي) و تغذيه متعادل گياه به عنوان مهمترين عوامل حاصلخيزکننده خاک از مهمترين دغدغه هاي بخش کشاورزي است. در اين راستا دو مقوله توصيه و برآورد کود به عنوان حلقه هاي اوليه و پايه اي نظام توصيه، برآورد، تامين، توزيع و مصرف کود در کشور مورد بررسي قرار گرفت. بررسي ملاک هاي تشخيص وضعيت عناصر غذائي در خاک و گياه و ارزيابي نتايج بيش از 20000 نمونه خاک نشان داد بالاي 50 درصد خاک هاي کشور دچار کمبود يک يا چند عنصر غذايي مي باشند. فقر مواد آلي از جمله مهمترين موانع پايداري حاصلخيزي خاک ها و توليد پايدار مي باشد. از ميان چهار راهبرد توصيه کود بر اساس آزمون خاک مشخص گرديد تاکنون روش محدوه کفايت بيشترين سهم را در توصيه کودي کشور داشته و بدليل کمبود اطلاعات ساير راهبردها شامل «انباشت تدريجي خاک از عناصر غذائي»، «نگهداشت عناصر غذايي خاك در يک محدوده معين» و «برقراري تعادل کاتيوني خاک» مورد توجه قرار نگرفته اند. بررسي روند توصيه کود بيانگرگذار از توصيه عمومي و منطقه اي به آزمون خاک همگام با تکميل ساختار تحقيقاتي و آزمايشگاهي دارد به گونه اي که از دهه 70 شمسي بسترسازي براي توصيه بر مبناي آزمون خاک آغاز گرديده است. علاوه بر آزمون خاك به عنوان پايه توصيه كودي، اهميت لحاظ ساير شرايط اقليمي (خشکي، گرما)، خاكي (شوري) و گياهي (کارائي ارقام) و مديريت هاي زراعي (تناوب زراعي) در توصيه کودي نشان داده شد. خوشبختانه گام هاي اوليه براي تلفيق اين عوامل در مدل کامپيوتري توصيه کودهاي شميائي و آلي برداشته شده که نياز به پژوهش هاي تکميلي دارد. از ميان پنج مدل معرفي شده براي برآورد کود در ايران برآوردها عمدتا مبتني بر مدل گياه محور بوده و روندي تکاملي را با توجه به افزايش اطلاعات از وضعيت حاصلخيزي خاک و تغذيه گياه طي مي کند. مجموع برآوردها طي دهه هاي اخير بيانگر نياز بيشتر به کود در کشور بوده و بايستي ميان نياز به کل کود و نحوه مصرف آن در خاک تمايز قائل شد. لذا سياست استفاده بهينه (مصرف متناسب با نياز خاک و گياه) همچنان سياست محوري در مصرف کود بوده و بايستي بسترهاي لازم براي تحقق بيش از پيش آن فراهم گردد. تحقيقات آزمون خاک و اجراي آن با مشکلاتي مواجه است که نيازمند يک برنامه ملي در سطح کشور براي بکارگيري جدي آزمون خاک از طريق آزمايشگاه هاي خاک و آب کشور و توزيع و مصرف علمي کود مي باشد. بدين ترتيب سياست مصرف بهينه قابل تحقق بوده و مي توان به حفظ حاصلخيزي خاک، عملکرد مناسب و حفظ محيط زيست نائل گرديد.