نگرشي بر تفاوت نرخ افزايش دماي حداقل و حداكثر و كاهش دامنه شبانه روزي دما در كشور

دما يک متغيير ترموديناميک و مهم جوي است که تغيير آن منشا بسياري از تغييرات فيزيکي، شيميايي و زيست محيطي بوده و اندازه گيري هاي آن در جو در مقايسه با ساير عناصر جوي از سابقه طولاني تري برخوردار است. عليرغم وجود شواهدي براي تغييرات دما و هشدار تني چند از دانشمندان در سالهاي 1947 و 1948 راجع به گرم شدن کره زمين، عقيده مبتني بر ايستايي اقليم تا دهه 1970 کماکان وجود داشت.
نتايج مطالعات گسترده اي که در سطوح ملي، منطقه اي و جهاني انجام شده است، بيانگر افزايش دما در بسياري از نقاط کره زمين و به طور کل افزايش ميانگين دماي هواي کره زمين مي باشد. در طي چند دهه گذشته دماهاي حداقل و حداکثر، رفتارهاي متفاوتي از خود نشان داده اند و دماي حداقل در بسياري از نقاط به طور آشکار نرخ افزايشي داشته است. گرچه دماي حداکثر هم در خيلي از نقاط نرخ افزايشي نشان مي دهد ولي به علت نرخ کمتر آن در مقايسه با دماي حداقل، موجب کاهش دامنه شبانه روزي دما شده است. در اين مقاله تحليل داده هاي دما، که در مطالعات پروژه آشکار سازي آماري تغيير اقليم در ايران به دست آمده، مرور شده است. در اين مطالعه علاوه بر استفاده از آخرين روش هاي آماري توصيه شده توسط سازمان هواشناسي جهاني مطالعات متفرقه اي که در ديگر کشورها انجام شده نيز مد نظر قرار گرفته است. نتايج مطالعات انجام شده نشان مي دهند که الگوي تغييرات دماهاي حداقل، حداکثر و ميانگين در سطح کشور يکسان نيست، هر چند روند افزايشي دماي حداقل در اکثر ايستگاه ها به ويژه ايستگاه هاي واقع در شهرهاي بزرگ و رو به گسترش، قابل ملاحظه مي باشد که به عنوان مثال مي توان به روند شهر اصفهان اشاره نمود. علاوه بر آن در دهه 1970 جهش دما در بسياري از نقاط رخ داده است که در انطباق با جهش دما در ديگر نقاط دنيا مي باشد. دامنه تغييرات شبانه روزي دما در برخي از شهرهاي بزرگ کشور مثل شيراز، تهران و اصفهان نرخ کاهشي قابل ملاحظه اي داشته است که به عنوان نمونه مي توان به کاهش حدود 4 درجه اي آن در شهر اصفهان اشاره نمود. در اين مقاله با ذکر موارد استثنا و تحليل آنها همراه با ترسيم هايي در زمينه همگني داده هاي دما، به معني داري و عدم معني داري روند دما نيز پرداخته شده است.