تارخچه خرمشهر
تارخچه خرمشهر به قبل از ظهور اسلام می‌رسد. در فاصله حدود بیست کیلومتری خرمشهر، شهری به نام بارما بوده که بعدها یعنی صدسال پس از ظهور اسلام به بیان تغییر نام داد. اما در اثر جنگ‌های زیاد بعد از قرن سوم هجری از بین رفته و تا قرن هفتم هجری اثری از آن دیده نمی‌شود.
در دوره محمد شاه قاجار یعنی در سال 1325 هجری قمری، شهری به نام محمره به صورت یک بندر شکل گرفت و تجهیزات مربوط به گمرک در کنار آن ساخته شد. تا سال 1344 هجری شمسی نام محمره بر این شهر بود. در تیر ماه 1344 با تصویب هیأت وزیران نام خرمشهر به طور رسمی به این شهر گذاشته شد.
تاریخچه جنگ در خرمشهر
در 1253 هجری قمری، حاکم وقت بغداد به این شهر حمله کرد و خسارات زیادی به بار آورد. به دلیل موقعیت استراتژیک این شهر، در سال 1358، حکومت وقت عراق اعلام جنگ کرد. جنگ ایران و عراق طولانی‌ترین جنگ بین دو کشور از زمان جنگ جهانی دوم تاکنون بوده است. هدف از حمله عراق به ایران تسلط بر اروند رود و کنترل این شاهراه آبی دهانه خلیج فارس، پیوستن استان خوزستان به عراق و براندازی نظام جمهوری اسلامی ایران.
در اوایل مهر 1359، رژیم بعث عراق با تمام قوا به مرزهای ایران حمله کرد. یکی از مرزهایی که توسط رژیم عراق مورد تهاجم قرار گرفت مرز شلمچه، خرمشهر و آبادان بود. حمله عراق به این قسمت‌ها با مقاومت مردم رو به رو شد. اما پیش‌بینی حکومت عراق این بود که دستیابی به خرمشهر ساده است. اما مقاومت مردم خرمشهر، تفکر فرماندهان عراقی را به هم ریخت. فرض عراقی‌ها چنین بود که با ورود به دروازه خرمشهر، مقاومتی از سمت مردم دیده نخواهد شد و عراق به راحتی این شهر را فتح خواهد کرد. تا اینکه در آبان 1359 علی‌رغم دفاع سرسختانه مردم خرمشهر، این شهر اشغال شد.
فتح خرمشهر
پیروزی‌های ایران در عملیات ثامن‌الئمه، طریق‌القدس و فتح‌المبین در سال 1361، وضعیت جنگ را عوض کرد. پیروزی ایران در عملیات فتح‌المبین باعث عقب‌نشینی عراق شد و موجبات عملیات بیت‌المقدس را فراهم کرد. امام خمینی دستور تسریع در این عملیات را صادر کردند. عملیات بیت‌المقدس به قدری حساب شده و با دقت طراحی شده بود که در نهایت موجب آزاد شدن خرمشهر شد. شهر خرمشهر پس از 576 روز اشغال، در روز سوم خرداد سال 1361 بوسیله نیروهای مسلح ایران آزاد شد. فتح خرمشهر، به عنوان بزرگ‌ترین پیروزی نظامی و سیاسی جمهوری اسلامی در جنگ تلقی می‌شود.
فتح خرشهر در عملیات چهارم بیت‌المقدس به وقوع پیوست. بعد از اتمام این عملیات ایران به مرزهای قانونی خود بازگشت. فتح خرمشهر توسط ایران، سقوط آخرین و مهم‌ترین افتخار جنگی عراق بود. اهمیت فتح خرمشهر به قدری بود که امام خمینی فرمود، خرمشهر را خدا آزاد کرد. شورای عالی انقلاب فرهنگی، روز 3 خرداد را به عنوان روز مقاومت، ایثار و پیروزی در تقویم رسمی ایران نام‌گذاری کرد.
بررسی مقالات علمی فارسی با موضوع خرمشهر
تا کنون صد و ده مقاله با موضوع خرمشهر در پایگاه مرکز اطلاعات علمی جهاددانشگاهی SID نمایه شده است. شکل زیر، ابر کلمات کلیدی مدارک علمی با موضوع خرمشهر را نشان می‌دهد. براین اساس، بیشتر مقالات با موضوع خرمشهر بر بازسازی و آبادنی این شهر تأکید دارند.
منابع:
1. اسلامی مش, inventor فتح خرمشهر، نقطه عطف دفاع مقدس. ایران1378.
2. علی باقری دولت آ, بهنام رشیدی ز. علل تداوم جنگ ایران و عراق پس از فتح خرمشهر. رهیافت انقلاب اسلامی. 1393;سال هشتم(28):81-.