آمایش سرزمین
سال:1392 | دوره:5 | شماره:1 |تعداد مقالات:6

آمایش سرزمین و استفاده صحیح و متناسب با ویژگی های محیطی از منابع و داده های طبیعی در سطح منطقه و کشور، از اصول اولیه و مهم توسعه پایدار به شمار می آید. در استان اردبیل نحوه استفاده از سرزمین، مخصوصا در اراضی زیرکشت، بر اساس توان اکولوژیک صورت نمی گیرد. بنابراین، این مقاله بر آن است تا مقایسه ای بین کاربری اراضی موجود و توان اکولوژیک در استان انجام دهد. در این بررسی نقشه کاربری اراضی از تصاویر ماهواره ای استخراج شد و ارزیابی توان اکولوژیک استان نیز از روش مطرح شده توسط مخدوم با اندکی تغییرات در Arc GIS به دست آمد. مقایسه توان اکولوژیک استان با کاربری اراضی با استفاده از روی هم گذاری لایه های مختلف اطلاعاتی صورت گرفت و نقشه توان های اکولوژیک منطقه تهیه گردید. نتیجه به دست آمده نشان می دهد در عرصه های کشت زراعت دیم، کاربری وضع موجود مغایر با توان اکولوژیک می باشد، بدین شرح که از کل کاربری های مربوط به زراعت دیم در سطح استان نزدیک به 37 درصد جزو اراضی حفاظتی می باشد که به زیر کشت و کار رفته است. همچنین، از کل کاربری های مربوط به زراعت آبی، 6.77 درصد جزء اراضی حفاظتی می باشد.

منطقه آزاد قشم با سابقه تاسیس  21ساله توانسته در زمینه های مختلف اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی فعالیت های درخور توجهی داشته باشد. تا قبل از ایجاد منطقه آزاد در جزیره، شاخص های توسعه (اجتماعی، اقتصادی، کالبدی و زیست محیطی) در کمترین مقدار قرار داشت. این پژوهش با هدف بررسی جایگاه مناطق آزاد تجاری جزیره قشم در توسعه پایدار و امنیت اجتماعی انجام شد. روش تحقیق این پژوهش توصیفی - تحلیلی بوده و با استفاده از منابع اسنادی و کتابخانه ای و آمار مستند در مرکز آمار ایران انجام گرفت. نتایج تحقیق حاکی از این است که با ایجاد منطقه آزاد قشم شاخص های توسعه اجتماعی و نماگرهای اقتصادی مانند گسترش بازارهای تجاری، اسکله ها، گمرک ها، اشتغال روند رو به رشدی داشته اند، از طرف دیگر، با وجود تاثیرات مثبت حاصل از ایجاد منطقه آزاد قشم در برخی از شاخص های امنیتی و جرم نظیر قاچاق کالا، فروش مشروبات الکی و غیره افزایش یافته است. تبعات این جرائم در آینده نیز بر ساختار شهری قشم بی تاثیر نخواهد بود.

امروزه یکی راه های نجات روستاها از فقر، مهاجرت، مشکلات اجتماعی و اقتصادی توسعه گردشگری در مناطق مستعد گردشگری روستایی می باشد. با توجه به این مهم، پژوهش حاضر در پی شناسایی توان محیطی منطقه نمونه گردشگری روستای هجیج و تدوین برنامه توسعه استراتژیک گردشگری با استفاده از مجموعه عوامل درونی (قوت و ضعف) و مجموعه عوامل بیرونی (فرصت ها و تهدیدات) می باشد. روش تحقیق در این پژوهش توصیفی - تحلیلی و از لحاظ ماهیت، کاربردی - توسعه ای می باشد. با استفاده از پیمایش داده های حاصل از پرسشنامه و مطالعات میدانی به تعیین ابعاد چهارگانه تکنیک SWOT پرداخته شد. نمونه گیری پژوهش نمونه گیری تصادفی ساده و جامعه آماری را کارشناسان و صاحب نظران گردشگری استان می باشد. یافته های پژوهش نشان می دهد که در روستای هجیج تعداد قوت ها 11، ضعف ها 11، فرصت ها 12 و تهدیدات 6 مورد می باشند. که بر اساس اولویت بندی این عوامل S4، O2، W3 و T2 دارای بیشترین امتیاز می باشند و استراتژی های WO و SO در اولویت های اول و دوم برای برنامه ریزی گردشگری می باشند. ارزیابی صورت گرفته در این پژوهش به تدوین برنامه توسعه گردشگری روستا هجیج انجامید که می تواند رهگشایی برای اصلاح و بهبود وضعیت گردشگری این منطقه باشد.

توسعه پایدار در صورتی تحقق می یابد که همپوشی بین لایه های اکولوژیکی، اقتصادی و اجتماعی ایجاد گردد. هدف از این تحقیق تعیین معیارها و نشانگر های پایداری و ارزیابی و اندازه گیری پایداری می باشد. جهت ارزیابی پایداری در حوزه آبخیز زیدشت یک از رویکرد بوم سازگان استفاده شده است که در پی حفظ تعادل بین سه مقوله اقتصادی، اجتماعی و اکوسیستم است. متغیرهای انتخابی با روش های معمول و رایج ارزیابی شدند و مقدار آن ها به دست آمد. جهت ارزیابی پایداری از دستورالعمل پایش و ارزشیابی طرح های مدیریت منابع طبیعی و آبخیزداری استفاده شد. در حالت کلی در بخش بوم سازگان مرتعی 3 معیار، 9 نشانگر و 14 متغیر انتخاب و اندازه گیری شدند. در بخش بوم سازگان مسائل اقتصادی و اجتماعی 5 معیار و 16 نشانگر انتخاب و اندازه گیری شدند. امتیاز نهایی برای بوم سازگان مرتع 45 شد که آن را در طبقه متوسط قرار می دهد و امتیاز نهایی برای بخش مسائل اقتصادی و اجتماعی 32 شد که با توجه به 16 متغیر انتخابی عدد دو به دست می آید، که آن را در طبقه متوسط قرار می دهد. در نهایت، با توجه به جمع کل امتیازات حوزه آبخیز با استفاده از ماتریس برآورد امتیازات و جدول ارزشیابی حوزه آبخیز، زیدشت به لحاظ پایداری وضعیت ضعیفی دارد.

هدف از این مطالعه شناسایی لکه های مناسب توسعه شهری با کاربرد معیارهای محیط زیستی درشهرستان محمودآباد است. برای نیل به این هدف، با بررسی منابع مختلف در رابطه با مکان یابی توسعه شهری، یک سری از معیارها شناسایی شدند. سپس، با استفاده از تکنیک دلفی، معیارها غربال و انتخاب شدند. به این ترتیب، 12 معیار و 30 زیرمعیار برای مکان یابی توسعه شهری در شهرستان محمودآباد، مناسب تشخیص داده شد. معیارهایی که قابلیت تبدیل به نقشه را داشتند، با استفاده از روش AHP وزن دهی شده و در محیط نرم افزار Arc GIS نقشه سازی شدند. سپس، با استفاده از ترکیب خطی وزن دار نقشه ها در GIS با یکدیگر تلفیق شدند و لکه های مناسب توسعه شهری به دست آمد. مساحت بزرگترین پهنه 0.7 کیلومتر مربع و مساحت پهنه بعدی 0.4 کیلومتر مربع تعیین شد. طبق ماده 26 از آیین نامه اجرایی قانون ایجاد شهرهای جدید، حداقل مساحت مناسب برای شهر 3 کیلومتر مربع می باشد. بنابراین، هیچ کدام از لکه ها مستعد توسعه شهری نیستند. نتایج و معیارهای حاصل شده در این تحقیق، می تواند برای مناطقی با ویژگی های مشابه (منطقه ساحلی شمال کشور) به عنوان یک راهنما مورد استفاده قرار گیرد.

شتاب گرفتن عوامل درونی و بیرونی و پیوندهای حاصل از آن بر فضاهای روستایی در چند دهه اخیر با تحولات گسترده ای روبرو بوده که ساختار و کارکرد نواحی روستایی را در مناطق مختلف کم و بیش متحول ساخته است. پژوهش حاضر با هدف بررسی و تبیین عوامل موثر بر تغییرات کارکردی در نواحی روستایی استان قم به روش توصیفی و تحلیلی - پیمایشی انجام شد، با بهره گیری از تحلیل عاملی دیدگاه های 145 نفر از کارشناسان و مدیران خبره در برنامه ریزی و توسعه روستایی هشت عامل به عنوان عوامل اثربخش بر تغییرات کارکردی از دیدگاه کارشناسان و مدیران استخراج و نام گذاری شدند. عامل اول، محدودیت های توسعه کشاورزی و اشتغال در نواحی روستایی با تبیین بیش از 14 درصد از کل واریانس به عنوان مهم ترین عامل معرفی شد. عوامل دسترسی و مراودات شهر و روستا، گسترش گردشگری، گسترش شهرنشینی، جاذبه های محیط روستایی، سرمایه گذاری جدید در روستاها، تحولات جمعیتی و امکانات و خدمات، به ترتیب، 12.79، 9.48، 8.50، 6.80، 5.20، 4.84 و 4.46 درصد از کل واریانس متغیرهای موثر بر تغییرات کارکردی در نواحی روستایی را تبیین نمودند. که در مجموع 66.55 درصد از واریانس کل متغیرها را تبیین می کنند.